Barok toskański

Barok toskański – wywodzący się z Włoch styl architektoniczny, w którym wznoszono w XVII i XVIII wieku budowle sakralne zakonu kapucynów. Wyróżnia się wielką surowością formy i redukcją przesadnych elementów zdobniczych. Kościoły kapucyńskie kontrastowały z przepychem i dekoracyjnością świątyń jezuickich czy dominikańskich. Zalicza się je jednak do budowli barokowych ze względu na to, że swym wyglądem zewnętrznym nawiązują do rzymskiej bazyliki Il Gesu (jako dość odległe odbicie tej architektury, przy zastosowaniu znacznych uproszczeń).

Cechy charakterystyczne[edytuj]

Typowy kościół kapucyński w stylu baroku toskańskiego charakteryzuje się następującymi cechami:

zbudowany jest na planie prostokąta
prosta bryła budynku, kryta dwuspadowym dachem
wysoko umieszczone, niewielkie okna bez witraży
fasada pozbawiona nadmiernych dekoracji, prosta i płaska, zwieńczona trójkątnym szczytem
na frontonie znajduje się jedynie krzyż lub tympanon, a w nim okulus z przedstawieniem Oka Opatrzności
nad portalem figura św. Franciszka z Asyżu oraz herb fundatora kościoła
niewielkie kolumny pilastrowe po obu stronach wejścia
do wnętrza prowadzą monumentalne drzwi, niemal pozbawione elementów zdobniczych
sklepienie kolebkowe (beczkowe, kołyskowe)
wnętrze jednonawowe
materiałami, z których wykonano elementy wystroju świątyni są głównie drewno dębowe i marmur
posadzka z mozaiki kwadratowych płytek kamiennych
pod podłogą krypty przeznaczone dla wybitnych zakonników i fundatorów
prostokątne prezbiterium z ołtarzem głównym i dwoma wysuniętymi do przodu, symetrycznie rozmieszczonymi ołtarzami bocznymi
oprócz chóru nad kruchtą znajduje się obok prezbiterium oratorium zakonne z oknem o osi symetrii dokładnie między mensą a retabulum ołtarza przedsoborowego

Ciekawostki[edytuj]

Na ambonach kościołów kapucyńskich znajduje się plastyczne przedstawienie ręki trzymającej krzyż (najczęściej w formie rzeźby). Jest to pozostałość po tradycji, pilnie strzeżonej także i dziś, by wygłaszać homilie „z serca i pamięci, a nie z książki”. Mnisi mieli obowiązek poruszania w swoich kazaniach przede wszystkim tematów związanych z męką i śmiercią Chrystusa. Obowiązkiem ich było trzymać uniesiony krzyż w ręku celem łatwiejszego dotarcia do wyobraźni słuchaczy i przedstawienia im w poglądowy sposób skomplikowanych zagadnień teologicznych. Wymóg ten utrudniał jednak gestykulację. Tradycyjne kapucyńskie ambony są więc zawsze wyposażone są w rękę z krzyżem.