Dieta OleoKeto
Dieta OleoKeto – rodzaj diety niskowęglowodanowej wprowadzającej organizm w stan ketozy w wyniku przejścia z metabolizmu węglowodanów na metabolizm tłuszczów, kiedy to podstawowym źródłem energii dla komórek nie jest glukoza, ale ciała ketonowe będące produktem procesu utleniania wolnych kwasów tłuszczowych[1]. Jej wyróżnikiem jest ograniczenie podaży węglowodanów i częściowo białek na rzecz zwiększenia podaży tłuszczów – zwłaszcza nienasyconych kwasów tłuszczowych pochodzenia roślinnego. Opiera się ona na założeniach diety niskowęglowodanowej z zachowaniem ściśle określonych proporcji między poszczególnymi składnikami odżywczymi oraz na dokładnie określonych wartościach gramowych poszczególnych produktów żywnościowych.
Założenia[edytuj]
Dieta OleoKeto odwołuje się do zasad diety niskowęglowodanowej[2] i zakłada:
- wysoką zawartość tłuszczu w diecie (w szczególności nienasyconych kwasów tłuszczowych),
- maksymalne zredukowanie ilości węglowodanów w menu,
- spożycie białek w ilości wystarczającej do prawidłowego wzrostu, rozwoju i funkcjonowania organizmu,
- ściśle określone proporcje między tłuszczami a sumą węglowodanów i białek w diecie, które mogą wynosić:
- 2:1 – w wariancie niskowęglowodanowym diety OleoKeto,
- 3:1 – w wariancie bardzo niskowęglowodanowym diety OleoKeto,
- 4:1 – w wariancie rygorystycznie niskowęglowodanowym diety OleoKeto.
Zastosowanie[edytuj]
Ze względu na ściśle określone proporcje tłuszczu do sumy białek i węglowodanów w diecie OleoKeto, które pozwalają kwalifikować ją do grupy diet ketogennych, znajduje ona zastosowanie w dietoterapii niektórych schorzeń. Obecnie (2017) prowadzonych jest 66 badań klinicznych nad zastosowaniem diety ketogennej w terapii różnych chorób[3].
Terapia otyłości[edytuj]
Zwiększona podaż tłuszczów w diecie oraz odpowiedni dobór ich profilu (jedno- i wielonienasycone kwasy tłuszczowe przed nasyconymi kwasami tłuszczowymi) przynosi zadowalające efekty w leczeniu otyłości. Udowodniono, że dieta OleoKeto z właściwie wyselekcjonowanymi tłuszczami (istotny udział olejów tłoczonych na zimno) ogranicza łaknienie, daje większe uczucie sytości i przyczynia się do wydalania wody związanej z organizmu[4]. Podczas gdy nasycone kwasy tłuszczowe są w większości magazynowane w tkance tłuszczowej, wielonienasycone ulegają utlenieniu, co sprzyja redukcji masy ciała[5].
Terapia epilepsji[edytuj]
W V w. p.n.e. Hipokrates opisał przypadek mężczyzny wyleczonego z napadów padaczkowych poprzez całkowitą abstynencję od jedzenia i picia[6]. Galileusz zauważył związek pomiędzy sposobem odżywiania a występowaniem padaczki i rekomendował w takich przypadkach stosowanie „diety osłabiającej”[6]. W XIII w. francuski lekarz Arnold z Wilanowa stwierdził, iż dieta stanowi najistotniejszy element leczenia padaczki[7]. Szkocki lekarz George Cheyene (XVII/XVIII w.) zalecał swoim pacjentom stosowanie ścisłej, umiarkowanej diety[7]. Charles Radchiff (XIX w.) polecał swoim pacjentom dietę bogatą w oleje roślinne i inne tłuszcze, która przypominała współczesną dietę ketogenną[8]. Natomiast w 1921 r. badacze Wilder i Winter zwrócili uwagę na znaczenie ketozy w leczeniu padaczki[9]. Zaproponowali oni stosowanie u pacjentów z epilepsją diety imitującej post, w której stosunek zawartości tłuszczów do węglowodanów i białek wynosił 2:1 przy jednoczesnym ograniczeniu kalorycznym diety. Dziś dietoterapia dzieci cierpiących na lekooporną postać padaczki to najbardziej powszechne z leczniczych zastosowań diety ketogennej. Pozwala ona w tym przypadku skutecznie zredukować liczbę napadów (mioklonicznych, atonicznych, mieszanych), czego nie można osiągnąć poprzez przyjmowanie środków farmakologicznych.
Terapia chorób nowotworowych[edytuj]
W 1920 r. niemiecki biochemik Otto Warburg zauważył, że komórki nowotworowe mają potrzebę zużywania glukozy w celach energetycznych w znacznie większym stopniu niż komórki zdrowe[10]. Przy deficycie glukozy zdrowe komórki zmieniają swój metabolizm i pozyskują energię z ciał ketonowych powstających z rozkładu tłuszczów. Komórki nowotworowe nie mają możliwości pozyskania energii z ciał ketonowych, przez co są zależne od dostępności glukozy. Odebranie komórkom nowotworowym jedynego źródła energii skutkuje zahamowaniem ich wzrostu i obumieraniem. Dieta ketogenna stosowana w przebiegu choroby nowotworowej powoduje przede wszystkim:
- zahamowanie wzrostu guza,
- redukcją ilości naczyń krwionośnych doprowadzających składniki odżywcze do wnętrza guza,
- nasileniem procesów apoptotycznych[11].
Terapia chorób neurodegeneracyjnych[edytuj]
U podłoża schorzeń, takich jak choroba Parkinsona, choroba Alzheimera, padaczka, ALS) leży mechanizm neurodegeneracji – nie do końca wyjaśniony. Mimo różnych etiologii i patomechanizmów choroby te mają wiele cech wspólnych, do których należy postępujący przebieg oraz śmierć komórek – głównie na drodze apoptozy. Celem neuroprotekcji jest spowolnienie lub zatrzymanie tego procesu. Jest to działanie niespecyficzne mające za zadanie zachowanie integralności i funkcji jak największej ilości komórek.
Mechanizmy działania neuroprotekcyjnego, które wykazuje dieta ketogenna:
- Wpływ na wzmożoną pobudliwość – wzmożona pobudliwość (zjawisko polegające na nadmiernym stymulowaniu receptorów przez aminokwasy pobudzające, głównie przez zwiększone stężenie zewnątrzkomórkowego glutaminianu) leży u podłoża procesów zachodzących przy uszkodzeniu neuronów. Dieta ketogenna działa ochronnie na apoptozę wywołaną aktywacją receptora glutaminowego, zwiększa stężenie kalbinidy (białko o właściwościach neuroprotekcyjnych) oraz zmniejsza akumulację klusteryny (substancja wykazująca działanie proapoptotyczne).
- Hamowanie glikolizy – działanie neuroprotekcyjne ograniczonego dostępu glukozy wykazano in vivo i in vitro przez zastosowanie nie poddającej się glikolizie jej pochodnej 2-deoksyglukozy w warunkach wzmożonej pobudliwości i stresu oksydacyjnego.
- Działanie antyoksydacyjne – ciała ketonowe powstałe w toku ketogenezy zmniejszają ilość semichinonu w kompleksie III łańcucha oddechowego, co prowadzi do zmniejszenia powstawania reaktywnych form tlenu. Zwiększają ilość peroksydazy glutationu – enzymu rozkładającego aktywne formy tlenu oraz nasilają syntezę specyficznych mitochondrialnych białek rozprzęgających, które generują spadek produkcji wolnych rodników tlenowych.
- Hamowanie powstawania proapoptotycznych ceramidów w mózgu – wzmożone zużycie wolnych kwasów tłuszczowych w toku diety ketogennej. Podczas urazu i udaru w mózgu dochodzi bowiem do wzrostu stężenia kwasów tłuszczowych powstałych w wyniku aktywacji foswolipaz oraz degeneracji fosfolipidów, co skutkuje uszkodzeniem błon komórkowych. Ketogeneza może temu zapobiegać.
- Działanie przeciwzapalne – mechanizm nie do końca poznany; wiadomo, że ograniczenie kalorii hamuje prozapalny czynnik transkrypcyjny (NF-kB), który zwiększa ekspresję genów COX2 oraz iNOS biorących udział w procesie zapalnym.
- Wpływ na barierę krew-mózg – zwiększanie ilości kapilar mózgowych oraz ilości transportera glukozy (GLUT-1) i transporterów monowęglowodanów (MCT-1). Za pośrednictwem tych ostatnich ß-hydroksymalan oraz acetooctan przekraczają barierę krew-mózg (wzrost dostępności i łatwość przenikania substancji do neuronów)[12].
Zasady komponowania jadłospisu[edytuj]
Dieta OleoKeto powinna być komponowana indywidualnie pod kątem potrzeb danej osoby z uwzględnieniem czynników, takich jak:
- wiek,
- płeć,
- masa ciała,
- aktywność fizyczna,
- występowanie schorzeń,
- zwyczaje żywieniowe,
- preferencje żywieniowe (lubiane/nielubiane potrawy/produkty),
- tryb życia.
Podstawę komponowania jadłospisu stanowi dzienne zapotrzebowanie energetyczne danej osoby odczytane z tabeli zapotrzebowania kalorycznego z uwzględnieniem wieku, płci, wagi i poziomu aktywności fizycznej u pacjenta. Po określeniu dziennej podaży kalorii możliwe jest dobranie jadłospisu z uwzględnieniem odpowiedniej proporcji składników odżywczych w każdej z potraw. Ponieważ dieta OleoKeto jest nie tylko sposobem odżywiania, ale i metodą terapeutyczną, powinna być wdrażana i stosowana pod nadzorem dietetyka.
Produkty zalecane i odradzane[edytuj]
Przykładowe zalecane w diecie OleoKeto źródła tłuszczów:
- oleje roślinne tłoczone na zimno (źródło nienasyconych kwasów tłuszczowych), przede wszystkim wysokolinolenowy olej lniany,
- awokado,
- masło,
- majonez,
- śmietana.
Przykładowe źródła białka:
- ryby,
- chude mięso,
- drób i wędliny,
- produkty nabiałowe.
Zalecane owoce i warzywa o niskim indeksie glikemicznym (tylko w ściśle określonych ilościach umożliwiających uzyskanie odpowiedniego bilansu tłuszczu do sumy białek i węglowodanów):
- pomidory,
- ogórki,
- sałata,
- cukinia,
- szczypiorek,
- szpinak,
- jabłka,
- pomarańcze,
- grejpfruty.
Produkty spożywcze, które należy wykluczyć:
- produkty zbożowe,
- pieczywo,
- kasze,
- makarony,
- ziemniaki,
- cukier,
- słodycze,
- wyroby cukiernicze,
- dżemy,
- miód,
- galaretki,
- lody,
- słodkie napoje.
Ograniczeniu w tego typu diecie ketogennej podlegają również leki z dodatkiem cukru oraz syropy.
Przykładowy jadłospis[edytuj]
Przykładowe całodniowe menu dla osoby na diecie ketogennej, której cechy wykazuje dieta OleoKeto, może zawierać:
- śniadanie: jajecznica na maśle klarowanym z pomidorem i szczypiorkiem, gorzka herbata,
- II śniadanie: surówka z kapusty pekińskiej z serem camembert, jabłkiem i oliwą, woda mineralna,
- obiad: zupa cebulowa, łosoś pieczony z dodatkiem oleju rzepakowego, woda mineralna,
- kolacja: sałata z tuńczykiem w oleju, gorzka herbata.
Rozkład proporcji (tłuszcz : białko i węglowodany) dostosowywany indywidualnie.
Proporcje składników[edytuj]
Przy przygotowywaniu każdego posiłku należy pamiętać o zachowaniu odpowiednich proporcji między poszczególnymi składnikami odżywczymi dania – odpowiednio do profilu pacjenta i wybranego wariantu diety OleoKeto. Na przykład decydując się na dietę niskowęglowodanową OleoKeto, stosunek tłuszczu do sumy białek i węglowodanów musi wynieść w niej 2:1. Oznacza to, że posiłek powinien dostarczać:
- 81,81% energii z tłuszczu,
- 6% energii z węglowodanów,
- 12,19% energii z białka.
Wartość kaloryczną poszczególnych posiłków oraz ilość w gramach każdego składnika ustala się wtórnie wobec proporcji 2:1 oraz indywidualnie dla każdego pacjenta, uwzględniając jego dzienne zapotrzebowanie energetyczne.
Wskazówki dietetyczne[edytuj]
Ogólne wskazówki dietetyczne[13] dotyczą:
- spożywania 3-5 posiłków dziennie (najczęściej 4: śniadanie, II śniadanie, obiad, kolacja, opcjonalnie podwieczorek),
- przestrzegania stałych pór posiłków,
- odważania wszystkich składników na wadze z dokładnością do 1 g (najlepiej w naczyniach, w których będą spożywane),
- zjadania posiłków w całości,
- rezygnacji z przekąsek między posiłkami,
- urozmaicenia diety przez sięganie po wszystkie grupy produktów (warzywa, owoce, mięsa, sery, orzechy, nabiał, soki, produkty zbożowe, z zachowaniem odpowiednich proporcji),
- sięgania po odpowiednią ilość płynów (1ml/1kcal/dobę),
- dbałości o dostarczenie organizmowi błonnika pokarmowego,
- dbania o estetyczny wygląd posiłków, by zwiększyć ich atrakcyjność.
Wskazówki te odnoszą się do zasad racjonalnego żywienia, którymi powinna odznaczać się każda dieta, także dieta ketogenna OleoKeto. W celu monitorowania, czy dieta prowadzona jest prawidłowo, zaleca się kontrolę:
- poziomu glukozy we krwi (badanie glukometrem lub laboratoryjne) – powinien być obniżony,
- poziomu ciał ketonowych w moczu (badanie za pomocą testu aptecznego lub laboratoryjne) – powinien być podwyższony.
Przeciwwskazania[edytuj]
Odradza się stosowanie diety OleoKeto i pokrewnych jej diet ketogenicznych w przypadku:
- cukrzycy,
- hipoglikemii o nieznanej przyczynie,
- kamicy nerkowej,
- kamicy żółciowej,
- schorzeń wątroby,
- kwasicy organicznej,
- porfirii,
- rodzinnej hiperlipidemii,
- zaburzeń metabolicznych typu:
- deficyty karnityny,
- niedobory I i II transferazy karnitynopalmitynowej,
- niedostatki translokazy karnityny,
- braki karboksylazy pirogronianowej,
- zaburzenia β-oksydacji kwasów tłuszczowych[14].
Skutki uboczne[edytuj]
Dobrze zaplanowana dieta ketogenna jest stosunkowo bezpieczna dla organizmu, jednak może powodować:
- dyslipidemię – nieprawidłowe stężenie lipidów we krwi,
- wzrost poziomu cholesterolu – w przypadku źle dobranych źródeł tłuszczów (bazowanie na nasyconych kwasach tłuszczowych pochodzenia zwierzęcego),
- zaparcia – ze względu na ograniczenie spożycia błonnika pokarmowego,
- niedobory witamin i soli mineralnych – przy ograniczonej podaży owoców i warzyw,
- nudności i wymioty – nieprawidłowości ze strony układu pokarmowego,
- zapalenie trzustki i/lub zapalenie wątroby – upośledzenie pracy narządów biorących udział w procesach trawienia[15].
U osób stosujących dietę ketogenną najczęściej obserwuje się problemy z wypróżnianiem oraz zachwianie równowagi witaminowo-mineralnej w organizmie. Są to naturalne konsekwencje diety niskowęglowodanowej z obniżoną podażą błonnika należącego do grupy węglowodanów oraz witamin i minerałów, szczególnie rozpuszczalnych w wodzie. By możliwie ograniczyć ryzyko wystąpienia tych skutków ubocznych, zaleca się suplementację diety OleoKeto i innych ketogennych preparatami o bogatym składzie witaminowo-mineralnym oraz będącymi źródłem błonnika i makroskładników.
Zobacz też[edytuj]
Przypisy[edytuj]
- ↑ Łagowska K., Woźniewicz M., Jeszka J., Ocena wartości odżywczej diet odchudzających zamieszczonych na portalach internetowych, „Problemy Higieny i Epidemiologii”, Nr 4(92), 2011, s. 824-827.
- ↑ Richard D Feinman i inni, Dietary carbohydrate restriction in type 2 diabetes mellitus and metabolic syndrome: time for a critical appraisal, „Nutrition & Metabolism”, Nr 5 (9), 2006.
- ↑ Rejestr badań klinicznych na stronie clinicaltrials.gov.
- ↑ Astrup A., Meinert Lasrsen T., Harper A., Atkins and other low-carbohydrate diets: hoax or an effective tool for weight loss?, „The Lancet”, Nr 364, 2004, s. 897–899.
- ↑ World Health Organization (WHO), The challenge of obesity in the European region and the strategies for response, 2007 [dostęp 2015-11-23] [zarchiwizowane z adresu 2018-11-23].
- ↑ 6,0 6,1 Kardasz M., Pawłowska D., Dieta ketogenna jako terapia w lekoopornej dziecięcej epilepsji, „Nowa Pediatria”, Nr 3, 2009, s. 79-89.
- ↑ 7,0 7,1 Prasad A.N., Stafstrom C.E., Dietary therapy of epilepsy in the nineties; renewed experience with the ketogenic diet., „Nutrition Research”, Nr 18(2), 1998, s. 403-416.
- ↑ Bailey E.E., Pfeifer H.H., Thiele E.A., The use of diet in the treatment of epilepsy, „Epilepsy & Behavior”, Nr 6, 2005, s. 4-8.
- ↑ DiMario F.J., Holland J., The Ketogenic Diet: A review of the experience at connecticut children´s medical center, „Pediatric Neurology”, Nr 26, 2002, s. 288-292.
- ↑ Beata Tarnowska (red.), Nagrody Nobla. Leksykon, Warszawa: PWN, 2001, ISBN 83-01-13393-7.
- ↑ Dudziak K., Regulska-Ilow B., Znaczenie ładunku glikemicznego diety w rozwoju chorób nowotworowych, „Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej”, Nr 67, 2013, s. 449-462.
- ↑ Chorągiewicz T., Żarnowska I. Gąsior M., Żarnowski T., Przeciwpadaczkowe i neuroprotekcyjne działanie diety ketogennej., „Przegląd Lekarski” (Nr 67), 2010, s. 205.
- ↑ Grzymisławski M., Gawęcki J., Żywienie człowieka zdrowego i chorego., Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2010.
- ↑ Dudzińska M., Dieta ketogenna. Kiedy nie pomagają leki przeciwpadaczkowe?, Warszawa: Wyd. PZWL, 2015.
- ↑ Nazarewicz R., Konsekwencje stosowania wysokotłuszczowych diet ketogenicznych, „Bromatologia i Chemia Toksykologiczna”, Nr 4 (40), 2007, s. 371-374.
Bibliografia[edytuj]
- Gawęcki J. (red.): Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2010. ISBN 978-83-01-16320-4.
- Grzymisławski M., Gawęcki J.: Żywienie człowieka zdrowego i chorego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2010. ISBN 830-11-6492-1.
- A.M. Poff, C. Ari, T.N. Seyfried, D.P. D’Agostino. The ketogenic diet and hiperbaric oxygen therapy prolong survival in mice with systemic metastatic cancer. „PLOS ONE”. Nr 6(8), s. 1-9, 2013.
- Rieger J., Bähr O., Maurer G.D. i wsp.. A pilot study of ketogenic diet in recurrent glioblastoma. „International Journal of Oncology”. Nr 6(44), 2014.
- E.C. Westman, J. Mavropoulos, W.S. Yancy, J.S. Volek. A review of lowcarbohydrate ketogenic diets. „Current Atherosclerosis Report”. Nr 5, s. 476-483, 2003.
Linki zewnętrzne[edytuj]
- Ogólne założenia diety ketogenicznej (ang.). [dostęp 2017-06-30].
- Epilepsja a dieta ketogeniczna (ang.). [dostęp 2017-06-30].
This article "Dieta OleoKeto" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical.
