Fikcyjne pokrewieństwo
 |
Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”. Pomóż nam go sprawdzić. |
Fikcyjne pokrewieństwo, pokrewieństwo rytualne - termin antropologiczny oznaczający formę pokrewieństwa nie opartą na więzach krwi czy małżeństwie.
Charakterystyka[edytuj]
Fikcyjne pokrewieństwo jest instytucją spotykaną w wielu formach w społeczeństwach na całym świecie. Wspólną cechą tych form jest to, że ani nie opierają się na pokrewieństwie, ani nie wynikają z małżeństwa (obie te formy uznawane są za pokrewieństwo realne). Fikcyjność tych więzów nie oznacza, że są one uznawane za gorsze lub mniej silne, niż pokrewieństwo realne. W wielu społeczeństwach są to wręcz więzi silniejsze[1]
Fikcyjne formy pokrewieństwa często imitują formy realne, np. używają identycznych językowych określeń (jak brat/siostra, ojciec/matka)[2]. W przeciwieństwie do więzi pokrewieństwa, mają ono najczęściej charakter dobrowolny (wymaga zgody obu stron)[2]. Ich zawiązywanie następuje często poprzez rytuał (stąd mówi się też o pokrewieństwie rytualnym[3]). Społeczną funkcją fikcyjnego pokrewieństwa jest poszerzanie kręgów pokrewieństwa (np. w celu uzyskiwania wzajemnego wsparcia), uzupełnianie brakujących więzi (np. w przypadku braku osób realnie spokrewnionych), czy zwiększanie integracji społeczeństwa[2]. Pokrewieństwo zawiązywane pomiędzy osobami z różnych warstw społecznych (np. osoba z wyższego stanu społecznego zostaje ojcem chrzestnym dziecka) pozwala łagodzić konflikty wynikające z nierówności społecznych[3]. Pozwala też osobom z niższych warstw społecznych na zyskanie wsparcia[3].
Formy fikcyjnego pokrewieństwa[edytuj]
Do częstych form fikcyjnego pokrewieństwa należą:
- rozszerzone rodzicielstwo, np. w formie instytucji rodziców chrzestnych w chrześcijaństwie[1]. W kulturach latynoamerykańskich funkcjonuje współrodzicielstwo (compadrazgo) rodziców realnych i chrzestnych[2][3]. Podobne instytucje funkcjonują w Bangladeszu (dharma atmyo), krajach bałkańskich (kumstwo), czy w Turcji (kivrelik)[2];
- rozszerzanie braterstwa na innych niespokrewnionych mężczyzn w tym samym pokoleniu, np. w formie braterstwa krwi, praktykowane np. u Azande, w Serbii (pobratymstwo) czy wśród Indian Netsilik. Zawarcie takiej więzi ma formę zrytualizowaną, np. u Azande wiąże się z wymieszaniem krwi osób zawierających braterstwo. Rytualne formy braterstwa krwi są też praktykowane wśród członków gangów[4]. Osoby wykarmione w niemowleńctwie przez tę samą kobietę uznawane są za rodzeństwo mleczne (np. w kulturach islamu)[3].
- włączenie niespokrewnionych dzieci w rodzinę, np. adopcja[3];
- fikcyjne małżeństwa, funkcjonujące w niektórych kulturach (Kwakiutlowie, Nuerowie, Indianie Prerii) w celu zapewnienia ciągłości rodów, które nie doczekały się potomków. Wśród Nuerów kobieta mogła wyjść za zmarłego, którego duch miał wcielić się w innego członka rodu. Dzieci z tego małżeństwa uznawano za dzieci zmarłego[2].
- uznawanie się za braci lub siostry we wspólnotach religijnych (np. w chrześcijańskich zakonach czy wśród chińskich mnichów buddyjskich)[1];
- niektóre relacje patron - klient, np. relacja oyabun - kobun w Japonii[3];
- niektóre relacje w ramach grupy zawodowej, np. mit jako realcja między partnerami handlowymi w Nepalu.
Część badaczy wskazuje, że w społeczeństwach nowoczesnych, wraz z rosnącym indywidualizmem i osłabieniem więzi społecznych, fikcyjne pokrewieństwo (szczególnie jego formy zrytualizowane) stanie się coraz mniej istotne[3]. Zbadano jednak wiele nowych form fikcyjnego pokrewieństwa, które mogą przeczyć tej tezie, np. powszechne jest uznawanie znajomych rodziców za ciocię lub wujka[1]. Również nietradycyjne formy rodziny (takie jak rodzicielstwo osób LGBT) są czasem zaliczane do kategorii fikcyjnego pokrewieństwa[5]. Różne formy fikcyjnego pokrewieństwa funkcjonują też w społecznościach społecznościach migranckich, które w ten sposób integrują się i wzmacniają swoją pozycję[3].
Przypisy[edytuj]
Bibliografia[edytuj]
- Cristian Alvarado Leyton, Ritual and Fictive Kinship [w:] Hilary Callan (red.), The International Encyclopedia of Anthropology, John Wiley & Sons, 2018.
- Richard A. Wagner, Fictive Kinship [w:] James J. Ponzetti (red.), International Encyclopedia of Marriage and Family, t. 2, Thomson – Gale, 2003, s. 671-673.
Błąd Lua w module „Moduł:Kontrola_autorytatywna”, w linii 571: attempt to index field 'wikibase' (a nil value).
This article "Fikcyjne pokrewieństwo" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:Fikcyjne pokrewieństwo.
