You can edit almost every page by Creating an account. Otherwise, see the FAQ.

Pracownia Dialektologiczna Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Z EverybodyWiki Bios & Wiki
Skocz do:nawigacja, szukaj

Pracownia Dialektologiczna Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu – placówka badawcza związana z Instytutem Filologii Polskiej UAM, założona przez Zenona Sobierajskiego w 1974 roku pod nazwą Zakład Dialektologii Polskiej (do 31 marca 2009 roku). Od 2002 roku pracownią kieruje Jerzy Sierociuk. Początki Pracowni sięgają utworzonego w 1946 roku Archiwum Fonograficznego Instytutu Zachodniosłowiańskiego Uniwersytetu Poznańskiego.

Historia Pracowni Dialektologicznej[edytuj]

Po drugiej wojnie światowej w 1945 roku, po odzyskaniu Ziem Zachodnich i Północnych, poznańscy językoznawcy obrali za cel zbadanie autochtonicznych gwar polskich na odzyskanych terenach za pomocą dokumentacji fonograficznej (dźwiękowego utrwalenia tekstów na płytach gramofonowych lub taśmach magnetofonowych). Badania zainicjował Ludwik Zabrocki, który uzyskał poparcie Mikołaja Rudnickiego i Jana Otrębskiego. Zabrocki rozpoczął organizację placówki badawczej w 1946 roku, która po włączeniu do Instytutu Zachodniosłowiańskiego uzyskała nazwę Archiwum Fonograficznego Instytutu Zachodniosłowiańskiego Uniwersytetu Poznańskiego. Placówka rozwijała się stosunkowo szybko, między innymi dzięki przekonaniu władz państwowych przez Zabrockiego do przyznania Archiwum dotacji na jego odpowiednie wyposażenie techniczne oraz dzięki staraniom Czesława Kudzinowskiego (z Zakładu Filologii Bałtyckiej UP) i posła Wilanowskiego, aby Archiwum uzyskało wysoką subwencję na uzupełnienie swojego sprzętu fonograficznego. Siedziba Archiwum mieściła się w Collegium Philosophicum przy ul. Matejki 48/49 i składała się z dwóch studiów – w jednym z nich od 1948 roku nagrywano i transkrybowano teksty gwarowe, a w drugim (wybudowanym w 1950 roku) analizowano mowę metodą elektroakustyczną. 1 stycznia 1951 roku na podstawie uchwały Rady Wydziału Humanistycznego UP Archiwum Fonograficzne zostało przemianowane na Instytut Fonograficzny Uniwersytetu Poznańskiego, działający pod kierownictwem Leona Kaczmarka. Instytut poszerzył zakres swojej działalności – oprócz archiwizacji fonograficznej gwar polskich zajęto się także badaniami z zakresu patologii mowy oraz fonetyki eksperymentalnej (elektroakustycznej). Rok później dokonano kolejnej zmiany organizacyjnej i Instytut został przekształcony w Zakład Fonograficzny przy Katedrze Języka Polskiego UP pod kierownictwem Wiktora Jassema (po odejściu Kaczmarka do Lublina). Starania Zenona Sobierajskiego, który w 1956 roku przejął opiekę nad działem archiwizacji gwar, doprowadziły w październiku 1960 roku do utworzenia wyodrębnionej Pracowni Archiwizacji Gwar przy Katedrze Językoznawstwa Ogólnego UAM. Sobierajski zarządzał Pracownią do 1969 roku, kiedy to na mocy decyzji Ministerstwa Oświaty i Szkolnictwa Wyższego zlikwidowano placówkę, a gdy w 1974 roku – dzięki jego staraniom – utworzono Zakład Dialektologii Polskiej (związany z Instytutem Filologii Polskiej UAM), objął nad nim kierownictwo. Zarządzał Zakładem do przejścia na emeryturę w 31 sierpnia 1987. Kierownictwo przejął wtedy Henry Nowak (do przejścia na emeryturę 31 sierpnia 2002 roku), a następnie Jerzy Sierociuk. Z dniem 1 kwietnia 2009 roku Zakład został przekształcony w Pracownię Dialektologiczną UAM, a jej obecna siedziba mieści się w Collegium Maius, na ul. Fredry 10 w Poznaniu.

Fonograficzna archiwizacja gwar[edytuj]

Archiwum Fonograficzne zorganizowane przez Leona Zabrockiego w pierwszej kolejności zajęło się nagrywaniem gwar polskich autochtonów z ziem zachodnich i północnych kraju. Pierwsza wyprawa miała miejsce w 1948 roku i odbyła się do Krajny zachodniej (teren powiatu złotowskiego). Kolejne wyprawy w 1949 roku skierowane były na Śląsk Opolski, Warmię i Mazury, Kaszuby i tereny przyległe. W 1951 roku Sobierajski we wsiach Lisia Góra i Żarnowska odnalazł trzech przedstawicieli grupy gwarowej tzw. Kabatków i udokumentował relikty ich gwary. Z czasem akcją fonograficznego archiwizowania gwar objęto różne regiony Polski, którą po roku 1950 kierował głównie Sobierajski, a od 1956 roku także Henry Nowak i Honorata Skoczylas-Stawska (od roku 1964). W pierwszym dziesięcioleciu (1948–1958) akcji dźwiękowego archiwizowania gwar polskich zebrano w Zakładzie Fonograficznym teksty gwarowe z 189 miejscowości. W kolejnym dziesięcioleciu (1959–1969), ze względu na otrzymanie od Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego nowego samochodu, zbiory powiększyły się o teksty nagrane w 246 miejscowościach (głównie w Wielkopolsce, w Wieluńskim i na przyległych terenach śląskich, w Małopolsce, zwłaszcza na Podhalu, oraz na środkowym Mazowszu wraz z Kurpiami, na Podlasiu, w Suwalskiem, na Mazurach i Warmii). Utworzony w 1974 roku Zakładu Dialektologii Polskiej przejął zadania badawcze Zakładu Fonograficznego, jednakże ze względu na problemy finansowe i obowiązek prowadzenia zajęć ze studentami przez pracowników Zakładu ograniczono fonograficzne utrwalanie gwar w terenie. Do tego badacze Zakładu uczestniczyli w tym czasie w innym, rozpoczętym w 1972 roku, zadaniu badawczym, prowadząc obserwacje na obszarze Wielkopolski w celu zebrania w 109 punktach badawczych materiałów do Atlasu języka i kultury ludowej Wielkopolski. W latach 1979–1996 opublikowano dziewięć tomów tego dzieła. W 2001 roku Zakład Dialektologii Polskiej UAM dysponował fonograficznymi tekstami gwarowymi z 520 miejscowości z różnych regionów Polski.

Wybrane publikacje[edytuj]

  • Polskie teksty gwarowe z ilustracją dźwiękową – 4 zeszyty wydane w latach 1960–1964 przez Zenona Sobierajskiego przy współpracy H. Nowaka i M. Gruchmanowej, zawierające próbki 20 tekstów ze Śląska, z Wielkopolski i Pomorza;
  • Dialekty polskie i folklor z różnych regionów – publikacja opracowana zespołowo pod redakcją Z. Sobierajskiego w 1991 roku, zawierająca 12 tekstów w transkrypcji półliterackiej wraz z komentarzem słownikowo-gramatycznym;
  • Z. Sobierajski Teksty gwarowe z Dąbrówki Wielkopolskiej koło Zbąszynka;
  • H. Nowak Teksty gwarowe z południowej Wielkopolski;
  • H. Nowak Typowe właściwości gwary chazackiej w ilustracji tekstowej;
  • H. Skoczylas-Stawska Gwara Wierzbia w pow. wieluńskim w świetle tekstów fonograficznych.

Źródła[edytuj]

  • http://dialektologia.amu.edu.pl/historia.htm
  • Nowak Henryk, Od „Archiwum Fonograficznego” do „Zakładu Dialektologii Polskiej” Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, [w:] Gwary dziś. 1. Metodologia badań, pod red. J. Sierociuka, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2001, s. 201–212.


This article "Pracownia Dialektologiczna Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:Pracownia Dialektologiczna Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.



Read or create/edit this page in another language[edytuj]