Roman Berkowski

Roman Berkowski (ur. 27 lutego 1908 w Mogilnie, zm. 13 października 1970 w Warszawie) – inżynier mechanik, organizator produkcji lotniczej, warsztatowiec i technolog, organizator szkolenie lotniczego.

Życiorys[edytuj]

Roman Berkowski urodził się w Mogilnie jako syn Kazimierza i Antoniny z domu Woźniak. Szkołę podstawową ukończył w Mogilnie w 1921 r. i tam też do 1926 r. był uczniem Państwowej Koedukacyjnej Szkoły Wydziałowej. Następnie przeniósł się do Gniezna, podejmując tam naukę W Gimnazjum Matematyczno-Przyrodniczym, w którym w 1930 r. uzyskał maturę. Będąc w szkole, należał do harcerstwa i kierował modelarnią lotniczą. Tuż przed maturą otrzymał stopień podharcmistrza. W latach 1930–1931 odbył służbę wojskową w s Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty nr. 5 w Krakowie-Łobzowie, otrzymując stopień plutonowego podchorążego, a w 1933 r. awansował na podporucznika piechoty. W 1931 r. rozpoczął studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Warszawskiej na Oddziale Lotniczym. W 1932 r. odbył praktykę w Warsztatach Antoniego Kocjana, jednocześnie brał udział w utworzeniu w Warszawie Harcerskiego Klubu Lotniczego. Tam harcerze postanowili zbudować własny szybowiec szkolny „Wrona” wg planów A. Kocjana z przeznaczeniem dla lotniczej wyprawy na Jamboree w 1933 r. Prace rozpoczęły się w starej szopie przy ul. Niemcewicza, a potem na Polu Mokotowskim przy hangarach Aeroklubu Warszawskiego. Całością prac warsztatowych kierował Roman Berkowski przy wydatnej pomocy podharcmistrza Tadeusza Derengowskiego i Bogdana Zająca. Od 10 kwietnia do 10 maja 1933 r. przebywał m.in. Z Tadeuszem Derengowskim, Stanisławem Piątkowskim i Stanisławem Waciurskim na praktycznym kursie organizowanym przez HKL w Szkole Szybowcowej w Polichnie, uzyskując kat. A pilota szybowcowego, a później, w miesiącach letnich, z tą samą grupą w Szkole Szybowcowej w Bezmiechowej pod kierunkiem Piotra Mynarskiego zdobył kat. B i C. W roku 1933 zaprojektował kabinę do szybowca „Wrona”, która została wypróbowana na szybowcu w czerwcu na Lotnisku Mokotowskim. Wraz z 19-osobową lotniczą ekipą harcerską w 1933 r. brał udział w IV Międzynarodowym Zlocie Skautowym-Jamboree w Gödölö na Węgrzech koło Budapesztu, gdzie przed pokazami dokonał niewielkich napraw szybowców uszkodzonych podczas transportu z Polski. Tam też dokończył budowe harcerskiej „Wrony”. Na początku marca 1934 r. z jego inicjatywy i pod jego nadzorem utworzono Harcerskie Warsztaty Szybowcowe (HWS), które ulokowały się w pomieszczeniach Państwowej Szkoły Lotniczej i Samochodowej przy ul. Hożej 88. Tam zbudowano kilka szybowców „Wrona”. W 1035 r. HWS przeniosło się na Lotnisko Mokotowskie, gdzie kontynuowano produkcje „Wron”, których w sumie zbudowano 23. Powstał tam również prototyp wodnoszybowca MT-1. W następnym roku HWS otrzymało barak obok Warsztatów Szybowcowych A. Kocjana, gdzie oprócz produkowania „Wron” były produkowane prototypy Sekcji Lotniczej Koła Mechaników Studentów Politechniki Warszawskiej m.in. prototyp samolotu słabosilnikowego MIP Smyk. Kierownikiem HWS do 1938 r. był Roman Berkowski, a następnie do wybuchu wojny Rembowski. Pod koniec stycznia 1938 r. R. Berkowski podjął pracę w warsztacie prototypowym Państwowych Zakładów Lotniczych (Wytwórni Płatowców nr 1 na Okęciu Paluchu) Jako technik technolog i krótko po tym HWS zakończyły działalność. W momencie wybuchu wojny, będąc specjalistą w przemyśle lotniczym, był zwolniony ze służby wojskowej inie został zmobilizowany, W czasie okupacji założył w 1942 r. wraz z Tadeuszem Chylińskim i Bronisławem Żurakowskim Spółkę Rzemieślniczo-Handlową produkującą mydła toaletowe, które wędrowało nawet do Paryża. Od grudnia 1939 r. był zaangażowany w działalność konspiracyjną. Najpierw w Służbie Zwycięstwu Polski, potem w ZWZ, a następnie od września 1942 r., Używając pseudonimów „Zryw” i „Gryw”, był w dywersyjnej organizacji KG AK „Wachlarz” (Kartoteka Centralna Wachlarza nr 219) w Dziale Studium Oddziału I Organizacyjnego dowodzonego przez Tadeusza Derengowskiego. Współpracował także z wywiadem lotniczym Biura Studiów Przemysłowych Oddziału II Komendy Głównej AK, lak również z Działem Naukowo-Technicznym „Dural” Wydziału Przemysłu Lotniczego KG AK. W pierwsze połowie 1944 r. był współprojektantem przyrządów do ćwiczeń spadochronowych przeznaczonych na kursy mające odbyć się we wrześniu 1944 r. pod Siedlcami (miał je prowadzić instruktor Romuald Flasz ps. „Spad” z Harcerskiego Batalionu „Parasol”). Wybuch powstania przekreślił te plany. Od początku 1943 r. posługując się pseudonimem „Dantes” dowodził I kompanią Bazy Lotniczej AK „Łużyce” Warszawa Okęcie. W czasie Powstania Warszawskiego należał do zespołu lotniczego KG AK wykonującego naprawy uzbrojenia na Mokotowie. Po zakończeniu udzło mu się zbiec z konwojowanej przez Niemców kolumny opuszczającej Warszawę i dotrzeć do domu we Włochach pod Warszawą, gdzie doczekał zakończenia wojny. Pod koniec stycznia 1946 r. Berkowski zastał kierownikiem dopiero co powstałego Wydziału Lotniczego Głównej Kwateru Harcerstwa. W sierpniu tego roku Wydział ten zorganizował I Kurs Modelarstwa Lotniczego w Osowcu k. Grodziska Mazowieckiego oraz dwa Harcerskie Obozy Szybowcowe: pierwszy w Borowej Górze k. Piotrkowa Trybunalskiego, drugi w Mrągowie. W dniach 28–29 września 1946 r. w Osowcu zorganizował Ogólnokrajową Harcerską Konferencję Lotniczą, podczas której przedstawił program lotniczy e harcerstwie; modelarstwa lotniczego, sprawności lotniczych, szkolenia, treningu szybowcowego i motorowego. W następstwie tej konferencji Wydział Lotniczy GKH utworzył w październiku 1946 r. Centralną Modelarnie Lotniczą ZHP, a przy niej w listopadzie Harcerskie Warsztaty Lotnicze (HWL) mieszczące się w Domu Harcerza przy ul. Łazienkowskiej 5, w których rozpoczęto budowę motoszybowca Pegaz. Berkowski kierował tam pracami warsztatowymi przy budowie motoszybowca, jak i potem w Okręgowych Warsztatach nr 6 mieszczących się na lotnisku Aeroklubu Warszawskiego Gocław, aż do jego ukończenia na wiosnę 1948 r. W sierpniu 1947 r. z ramienia ZHP został członkiem Zarządu Ligi Lotniczej. Z powodu zmian, jakie zaszły w 1949 r. w metodzie prowadzenia prac w harcerstwie, zlikwidowania działalności lotniczej oraz ograniczenia wieku harcerzy 31 listopada 1049 r. Berkowski odszedł z pracy w zarządzie GKH. W lutym 1948 r. podjął pracę w Głównym Instytucie Lotnictwa, gdzie jako kierownik warsztatu nadzorował budowę doświadczalnego śmigłowca SP-GIL, następnie szkolno-treningowego samolotu TS-8 Bies. Pracował następnie jako kierownik Zakładu Technologicznego, kierownik Pracowni Rentgenowskiej oraz jako kierownik Pracowni Podwozi Lotniczych. Dyplom magistra inżyniera otrzymał na Wydziale Lotniczym PW w końcu lat 50-tych. W latach 1957–1960 brał udział w reaktywowaniu harcerskiej działalności lotniczej oraz był współorganizatorem Harcerskiej Konferencji Lotniczej w kwietniu 1957 r., współpracował również z Referatem Lotniczym GKH. W 1963 r. w Instytucie Lotnictwa otrzymał stanowisko adiunkta. Publikował w czasopismach lotniczych. W 1963 r. był współautorem opracowania pt. „Skorupy przekładkowe z rdzeniem komórkowym. Zarys technologii wytwarzania i metod obliczeń”. Zmarł w Warszawie 13 października 1970 r. Został pochowany na cmentarzu we Włochach (obecnie dzielnica Warszawy). Był żonaty z Reginą Piechowską. Miał troje dzieci: Danutę, Jerzego oraz Marka.