Związek zawodowy

	Informacje w projektach siostrzanych
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach
	Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Związek zawodowy – masowa organizacja społeczna zrzeszająca ludzi pracy najemnej na zasadzie dobrowolności. Jej celem jest obrona interesów społeczno-ekonomicznych^[1]. Tworzona może być według kryteriów gałęzi produkcji, zawodu lub regionu, w którym operuje. Związki ponadto mogą rozwijać działalność samopomocową, edukacyjną czy kulturalną^[2].

Historia[edytuj]

Pierwsze organizacje związkowe (znane jako kluby zawodowe^[2]) utworzone zostały już w XVIII wieku w Wielkiej Brytanii. Początkowo miały one charakter cech zrzeszających pracowników jednej specjalności i były rozdrobnione. W połowie wieku XIX istniało w Wielkiej Brytanii około 1600 takich związków. Organizacje zaczęły się jednoczyć z inspiracji Roberta Owena który w 1833 roku utworzył Krajowy Związek Zawodowy. W 1868 roku powołano ogólnokrajową centralę Krajowy Związek Zawodowy. W tym czasie w innych krajach powstawały podobne organizacje, w Stanach Zjednoczonych Ameryki była to Amerykańska Federacja Pracy, Powszechna Unia Pracujących w Hiszpanii, w Niemczech Komisja Generalna Związków Zawodowych a we Francji Powszechna Konfederacja Pracy. Na terenie Rosji i całej Europy Wschodniej wraz z opóźnieniami związanymi ze słabym rozwojem przemysłu pierwsze związkowe organizacje powstawały dopiero na początku XX wieku. Od początku działania związki współpracowały z partiami robotniczymi a ich liczba ciągle wzrastała. W 1914 roku związki liczyły na całym świecie 15 milionów osób, w 1939 roku 60 milionów a współcześnie 300 milionów^[1]^[2].

Rządy już od XVIII wieku starały się represjonować związki wprowadzając zakaz ich działania i traktując je jako grupy spiskowe. Zakazy zrzeszania się w związkach wprowadzono w m.in. Francji, Wielkiej Brytanii, Rosji, Niemczech i USA. Prawny status związków został unormowany w konwencjach Międzynarodowej Organizacji Pracy powstałej w 1919 roku^[1].

Zasady działania[edytuj]

Związki przyjęły zasadę dobrowolnego zrzeszania się. Powszechnie akceptują one prawo pracowników do strajku (postrzegając go jednak jako metodę ostateczną)^[1]. Choć stopniowo zezwalano na działanie związków które wcześniej działały nielegalnie lub półlegalnie w wielu krajach pozostały instrumenty prawne celowo ograniczające ich działalność^[2].

Podział związków[edytuj]

Związki ze względu na różnice ideologiczne można podzielić na te związane z komunizmem, reformistyczne (współpracujące z partiami socjalistycznymi czy socjaldemokratycznymi), liberalne^[2], solidarystyczne (a więc powiązane z kościołami chrześcijańskimi), anarchistyczne i żółte powiązane z partiami o profilu chrześcijańsko-demokratycznym^[1]. Żółtymi związkami nazywa się także fasadowe związki zawodowe stojące po stronie pracodawców, a nie pracowników^[3].

Współpraca związkowa[edytuj]

Niektóre związki współpracują ze sobą na scenie międzynarodowej. Pierwsze takie przypadki znane są jeszcze z czasów I Międzynarodówki. Do XX wieku utworzone zostały międzynarodowe sekretariaty zawodowe. Oprócz tego powstawały organizacje grupujące związki o określonej orientacji. Były to m.in. powstała w 1919 i istniejąca do 1939 socjalistyczna Międzynarodową Federację Związków Zawodowych, powołana w 1920 roku Międzynarodowa Konfederacja Chrześcijańskich Związków Zawodowych (od 1945 roku Światowa Konfederacja Pracy), utworzona w 1921 komunistyczna Czerwona Międzynarodówka Związkowa (Profintern) działający do roku 1937^[1] i niewielkie Międzynarodowe Stowarzyszenie Robotników (Międzynarodówka Anarchistyczna)^[2].

W 1945 roku powołano Światową Federację Związków Zawodowych do której przystąpiły niemal wszystkie ówczesne związki. W 1949 roku doszło do rozłamu w wyniku którego reformiści utworzyli odrębną Międzynarodową Konfederację Wolnych Związków Zawodowych. Integracja zaszła również w trzecim świecie gdzie utworzono ośrodki kontynentalne lub regionalne. Jedną z takich regionalnych struktur była utworzona w 1956 roku Międzynarodowa Konfederacja Arabskich Związków Zawodowych^[1].