Antoni Mańkowski
| ||
 Herb Zaremba | ||
| Rodzina | Mańkowscy herbu Zaremba | |
| Data i miejsce urodzenia | 18 grudnia 1909 Brodnica | |
| Data i miejsce śmierci | 11 maja 1991 Strzelin | |
| Ojciec | Stanisław Mańkowski | |
| Matka | Wanda Plater-Zyberk | |
| Żona |
Helena Stadnicka | |
| Dzieci |
| |
| Rodzeństwo | ||
| Odznaczenia | ||
| ||
Antoni Mańkowski herbu Zaremba (ur. 18 grudnia 1909 w Brodnicy, zm. 11 maja 1991 w Strzelinie) – polski szlachcic, ziemianin, ostatni dziedzic majątku Kazimierz Biskupi, działacz społeczny, ostatni przedwojenny prezes OSP Kazimierz Biskupi, członek komitetów budowy szkół na terenie gminy Kazimierz Biskupi, działacz Związku Ziemian, przedwojenny powiatowy prezes Związku Hodowców Koni, działacz konspiracji antyhitlerowskiej, zaangażowany w przerzut polskich wojskowych oraz cywilów na Słowację i Węgry, więzień obozu koncentracyjnego Flossenbürg i jego filii w Legenfeld, dyrektor zespołów PGR na Dolnym Śląsku, dyrektor Zakładu Doświadczalnego Instytutu Zootechnicznego w Rabie Wyżnej, sekretarz Rady Zakładowej Tatrzańskiego Parku Narodowego.
Życiorys[edytuj]
Młodość[edytuj]
Mańkowski początkowo mieszkał w Brodnicy. Około 1912 roku przeprowadził się wraz z rodziną do nowo zakupionego majątku w Kazimierzu Biskupim[1].
Pierwsze nauki pobierał w domu od studentów oraz od wykwalifikowanych pedagogów. Następnie przez dwa lata uczęszczał do gimnazjum Marcinkowskiego w Poznaniu. Staraniami rodziców jeszcze dwukrotnie zmieniał placówkę oświatową, ucząc się w Warszawie w gimnazjum im. św. Stanisława Kostki oraz w gimnazjum im. Zamoyskiego, gdzie zdał maturę w 1929 roku[1].
Niezwłocznie po zdaniu egzaminu dojrzałości odbył obowiązkową służbę wojskową w podchorążówce piechoty w Jarocinie (dostał przydział do kompanii ciężkich karabinów maszynowych). Następnie brał udział w ćwiczeniach wojskowych na terenie Biedruska[1].
Lata 30 XX wieku[edytuj]
Po ukończeniu podchorążówki rozpoczął studia ekonomiczne w Warszawie, z których zrezygnował po paru miesiącach. Następnie przez parę miesięcy pełnił funkcję administratora rodzinnego majątku w Kazimierzu Biskupim. W 1930 roku zapisał się do Szkoły Wyższej Handlowej w Krakowie, w której po pięciu latach uzyskał stopień magistra ekonomii[1].
Po 1935 roku przeprowadził się do Gdyni, rozpoczynając pracę w firmie eksportowej „Elibor”[1].
Po śmierci ojca w marcu 1937 roku zarządzał rodzinnym majątkiem obejmującym dobra ziemskie Kazimierza Biskupiego z przyległościami, jak i również warsztatem mechanicznym, tartakiem, zakładem rymarskim, stadniną koni i gorzelnią w Nieświastowie[1][2].
Majątek prowadzony przez Mańkowskiego wyróżniał się dużą gospodarnością. Oprócz swojej gospodarczej działalności Mańkowski angażował się w działalność społeczną. Był ostatnim przedwojennym prezesem OSP Kazimierz Biskupi, jednym z członków komitetów budowy szkół na terenie gminy Kazimierz Biskupi oraz działaczem w Związku Ziemian i przedwojennym powiatowym prezesem Związku Hodowców Koni[1][3].
Planował pomnożyć posiadany majątek o 300 hektarów ziemi ornej wraz z gorzelnią, parkiem i dworem w Golinie. Jego plan nie został jednak zrealizowany z powodu wybuchu II wojny światowej[1][2].
II wojna światowa[edytuj]
Z powodu zbliżającego się Wermachtu oraz grożącej śmierci, Mańkowski wraz z rodziną opuścił Kazimierz Biskupi i ruszył do Walewic. Po dotarciu do celu postanowił przedrzeć się do Mołodowa, by następnie wstąpić w szeregi Wojska Polskiego. W Mołodowie dowiedział się o agresji ZSRR na Polskę, co wraz z aktywną działalnością lokalnych białoruskich band, skłoniło go do powrotu do Kazimierza Biskupiego. Po niebezpiecznej podróży do rodzinnego domu okazało się, że pałac w Kazimierzu Biskupim zajęła niemiecka żandarmeria, czyniąc z niego swoją główną siedzibę na terenie gminy. Mańkowski zamieszkał wraz z rodziną u Jana Buszkiewicza – miejscowego piekarza. Kilka dni później został wraz z braćmi Zygmuntem i Wacławem aresztowany, a następnie osadzony w więzieniu na ulicy Wodnej w Koninie. Po miesiącu został przewieziony do Ostrowca Kieleckiego z poleceniem przymusowego osiedlenia się na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Znalazł schronienie w Nawojowej w majątku hrabiostwa Stadnickich[1][2].
Na początku lat 40 zaangażował się w pracę konspiracyjną. Wraz z braćmi Zygmuntem i Wacławem włączył się w organizację przerzutu polskich wojskowych oraz cywilów na Słowację i Węgry. Pomagał również dostarczać broń i żywność dla Armii Krajowej i miejscowej biedoty. Mianowano go również na komendanta sądeckiej „Tarczy” AK. Jego siostra Jadwiga oraz brat Paweł wzięli udział w powstaniu warszawskim[1][2][4][5][6].
19 lipca 1944 roku Mańkowski został aresztowany i przewieziony do więzienia Montelupich, skąd bezpośrednio trafił do obozu koncentracyjnego Flossenbürg (jego numer obozowy to 27634), a następnie do jego filii w Legenfeld. Pracował tam przy produkcji części do samolotów Junkers. Na początku kwietnia 1945 roku przeżył dziesięciodniowy marsz śmierci do Flossenbürga[1][2].
Okres PRL-u[edytuj]
Po wojnie Mańkowski zamieszkał z rodziną w Bytomiu. Wraz z adwokatem Alkiewiczem prowadził firmę handlową pod nazwą „Odbudowa”. Po niekorzystnych transakcjach handlowych zatrudnił się na stanowisku administratora zespołu 12 majątków z powiatu Oławskiego, przejętych przez Państwowe Nieruchomości Ziemskie. Przez kolejne dekady kilkukrotnie zmieniał pracę, podejmując się kolejno funkcji: głównego agronoma zespołu PGR Gniechowice, kierownika doświadczalnego zakładu rolnego Uniwersytetu Wrocławskiego w Swojcu, zastępcy rektora wrocławskiej Wyższej Szkoły Rolniczej do spraw administracji gospodarstwami doświadczalnymi, zootechnika-ichtiologa w PGR-e w Obornikach Śląskich, kontrolera lasów i plantacji wikliny na terenie Zjednoczenia PGR Południe, dyrektora Zakładu Doświadczalnego Instytutu Zootechnicznego w Rabie Wyżnej i kierownika wydziału regulacji stanu posiadania TPN[1].
Z powodu ziemiańskiego pochodzenia oraz braku przynależności do PZPR był przez komunistów inwigilowany oraz szykanowany[1]. Ostatnie lata życie spędził na Jaszczurówce w Zakopanem[1].
Antoni Mańkowski zmarł 11 maja 1991 roku w Strzelinie. Spoczywa na Nowym Cmentarzu w Zakopanem (kwatera C4-6-32)[2][7].
Życie prywatne[edytuj]
Antoni urodził się 18 grudnia 1909 roku w majątku rodzinnym w Brodnicy. Był synem Stanisława Mańkowskiego herbu Zaremba – ziemianina, właściciela majątku Kazimierz Biskupi, pierwszego prezesa OSP Kazimierz Biskupi, działacza społecznego, oraz Wandy Mańkowskiej z domu Plater-Zyberk herbu własnego – działaczki społecznej, członkini Akcji Katolickiej i ławnika gminy Kazimierz Biskupi[1][8].
Antoni Mańkowski był czwartym dzieckiem Stanisława i Wandy Mańkowskich. Oprócz niego jego rodzice mieli również Marię (1906–1962), Wojciecha (ur. 1907), Kazimierza (1908–1988), Wacława (ur. 1914), Jadwigę (1916–1944), Barbarę (1918–2011), Zygmunta (1920–2009) i Pawła (1922–1998)[1][8].
W styczniu 1940 roku w Nawojowej Mańkowski wziął ślub z Heleną Stadnicką herbu Szreniawa – córką Adama Stadnickiego. Miał z nią syna Adama, Andrzeja, Marka i Romana[1][8][2].
Odznaczenia[edytuj]
Antoni Mańkowski był odznaczony Krzyżem Armii Krajowej[2].
Zobacz też[edytuj]
Przypisy[edytuj]
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 Antoni Mańkowski, Wspomnienia mego życia, wyd. wyd 1, Warszawa: Wydawnictwo ODEON, 1997, ISBN 83-900028-8-4.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 PERSABIO.pl, Z majątku w Kazimierzu, przez obóz koncentracyjny do pegeeru, LM.pl – pierwszy portal w regionie [dostęp 2022-03-26] (pol.).
- ↑ Praca zbiorowa pod redakcją Zbigniewa Chodyły, Dzieje Kazimierza Biskupiego, wyd. 2, Konin: Wydawnictwo „Aspeks”, 2001, ISBN 978-83-88349-03-4.
- ↑ PERSABIO.pl, Szedł przez kanały dwanaście godzin, jego siostra nie przeżyłađ§, LM.pl – pierwszy portal w regionie [dostęp 2022-03-28] (pol.).
- ↑ Powstańcze Biogramy – Paweł Mańkowski, www.1944.pl [dostęp 2022-03-28] (pol.).
- ↑ Jerzy Jaworski, Blizny, Kazimierz Biskupi: nakładem autora, 2018, ISBN 978-83-934718-8-1, OCLC 1091324077 [dostęp 2022-03-28].
- ↑ GROBONET – wyszukiwarka osób pochowanych – Cmentarze Parafii Najświętszej Rodziny w Zakopanem, zakopane-parafia.grobonet.com [dostęp 2022-03-27].
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Antoni Mańkowski z Brodnicy h. Zaremba, Sejm-Wielki.pl [dostęp 2022-03-26].
This article "Antoni Mańkowski" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:Antoni Mańkowski.
Read or create/edit this page in another language[edytuj]
- Urodzeni w 1909
- Mańkowscy herbu Zaremba
- Absolwenci warszawskich uczelni
- Absolwenci krakowskich szkół i uczelni
- Polscy ziemianie (II Rzeczpospolita)
- Działacze społeczni II Rzeczypospolitej
- Żołnierze Armii Krajowej
- Więźniowie KL Flossenbürg
- Ludzie związani z gminą Kazimierz Biskupi
- Ludzie związani z Koninem
- Ludzie związani z Poznaniem
- Ludzie związani z Warszawą
- Ludzie związani z Bytomiem
- Ludzie związani z Zakopanem
- Zmarli w 1991
- Pochowani na Nowym Cmentarzu w Zakopanem
- Ludzie urodzeni w Brodnicy (województwo wielkopolskie)
