Betryzacja
Betryzacja – w powieści science-fiction Stanisława Lema Powrót z gwiazd zabieg usuwający z psychiki (ludzkiej bądź zwierzęcej) skłonności do agresji, zadawania bólu, ranienia itp.
Nazwa zabiegu pochodzi od nazwisk jego odkrywców: Benneta, Trimaldiego i Zacharowa. O samym zabiegu niewiele wiadomo oprócz tego, że nie jest to zabieg "na plazmie dziedziczącej", a więc jest odwracalny, i że zanik agresywności osiąga się "nie przez zakaz, ale brak nakazu". U ludzi myśl o skrzywdzeniu innej osoby, a nawet zwierzęcia, wywoływała skrajnie przykre uczucia. W świecie powieści zabiegowi betryzacji były poddawane zwierzęta drapieżne i ludzie jeszcze w okresie niemowlęcym. Początkowo istniał silny ruch społeczny sprzeciwiający się betryzacji, jednak z czasem praktyka ta została zaakceptowana.
Ponieważ skutek zabiegu rozciągał się na wszystkie akty szeroko rozumianej "krzywdy", niemożliwe były jakiekolwiek zachowania związane ze zranieniem (w tym na przykład operacje chirurgiczne), zadawaniem bólu itp. W społeczeństwie większość zadań wymagających "krzywdzenia" przejęły automatyczne roboty. W wypadkach awaryjnych możliwość czasowego zniesienia efektów betryzacji umożliwiał specjalny napój: "perto". "Perto" dostępne było także poza oficjalnym obiegiem jako środek nielegalny, używany dla spotęgowania wrażeń czy wprowadzenia dreszczyku emocji do relacji z innymi ludźmi. Innym skutkiem ubocznym zaniku agresji była także całkowita niemoc podejmowania ryzyka, uprawiania sportów wyczynowych, walki, a także podejmowania wszelkich zawodów związanych z ryzykiem (np. straż pożarna, pilotaż). Podobnie jak w przypadku medycyny, zajęcia te przejęły roboty, a sport i rekreacja oparta na ryzyku zanikły.
Efekty betryzacji rozciągały się także na życie seksualne. Jakiekolwiek związki były możliwe tylko za obopólną zgodą partnerów. By wyeliminować wpływ popędu seksualnego na relacje damsko-męskie, kobiety niechcące romansować z mężczyznami podawały im podczas spotkań inny napój: "bryt", znoszący czasowo popęd seksualny. Zachowanie takie było ogólnie przyjętą normą społeczną.
Jak wspominał Stanisław Lem, betryzację wymyślił przypadkowo[1], jako oryginalną rzecz uniemożliwiającą głównemu bohaterowi swobodny flirt i relacje z kobietami, po trwającej 127 lat czasu ziemskiego podróży kosmicznej i jego powrocie na Ziemię.
Betryzacja i jej odbiór przez głównego bohatera powieści, astronautę Hala Bregga, niepoddanego temu procesowi, umożliwiły pisarzowi polemikę z różnymi, w tym utopijnymi, eksperymentami społecznymi. Sam pisarz niejednoznacznie oceniał swoją koncepcję społeczeństwa bez agresji.
Przypisy[edytuj]
Bibliografia[edytuj]
- S. Lem, Powrót z gwiazd
- Betryzacja. W: Wojciech Orliński: Co to są sepulki? Wszystko o Lemie. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2007, s. 34-36. ISBN 978-83-240-0798-1.
This article "Betryzacja" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:Betryzacja.
