Franciszek Nawrocki

Franciszek Nawrocki Jakub Nawrot
sierżant
Data i miejsce urodzenia	1817 Konarzew, Królestwo Prus
Data i miejsce śmierci	1912 Konarzew, Cesarstwo Niemieckie
Przebieg służby
Lata służby	1848, 1863
Siły zbrojne	Oddział Edmunda Taczanowskiego, Oddział Dionizego Czachowskiego
Główne wojny i bitwy	Powstanie wielkopolskie 1848 roku Powstanie styczniowe

Obraz J. Kossaka – Bitwa pod Miłosławiem

Rekonstrukcja bitwy pod Grochowiskami z 18 marca 1863 r. (marzec 2008)

I bitwa pod Małogoszczem 1863

Franciszek Nawrocki herbu Lubicz (ur. w 1817 w Konarzewie k. Krotoszyna, zm. w 1912 w Konarzewie) – powstaniec i patriota. Był twórcą oddziału powstańczego w czasie powstania wielkopolskiego 1848 roku oraz w czasie powstania styczniowego w 1863 roku.

Rodzina

Pochodził z religijnej i patriotycznej rodziny. Był synem Kazimierza Nawrockiego oraz Teresy z Sadowskich.

Jego dziadkiem był konfederat barski oraz komorzy konarzewski i szczerkowski Marcin Nawrot (1738–1806) herbu Krucini (Krzyż III). Marcin był też powstańcem kościuszkowskim. Od 1769 do 1770 roku, był przedstawicielem organów władz konfederacji barskiej na terenie południowej Wielkopolski. Podlegał pod Izbę Konsyliarską. Zajmował się wtedy nakładaniem i pobieraniem podatków oraz kontrybucji na rzecz utrzymania wojsk konfederackich.

Matka Franciszka, Teresa Sadowska (1794–1834) była córką Stanisława Sadowskiego (powstańca kościuszkowskiego) i Zofii. Pochodziła z rodziny szlacheckiej herbu Lubicz z Gaju koło Góry Św. Małgorzaty. Ojciec Franciszka, Kazimierz (1778–1871) był kupcem, tabernatorem i powstańcem listopadowym. Wychowany był na dworze konarzewskim.

Franciszek miał liczne rodzeństwo: Wincentego (ur. 1796 – skryba konarzewski) i Andrzeja (ur. 1798} z pierwszego małżeństwa jego ojca z Elżbietą, oraz Katarzynę (ur.1812), Jana Nepomucena Nawrockiego (ur.1813) – kawalera Virtuti Militari, uczestnika powstania listopadowego 1831, Józefę (ur. 1815) oraz Mikołaja (1822).

W 1843 roku Franciszek Nawrocki ożenił się z Jadwigą z Bielawnych i miał 10 dzieci: Marianna (1844), Andrzej (1846), Stefan (1853), Katarzyna (1848), Marianna Małgorzata (1858), Apolonia (1846), Franciszka (1855), Jan Kanty (1860) powstaniec wielkopolski, Michał (1864) powstaniec wielkopolski, Katarzyna II (1867).

Jego wnukami byli między innymi patrioci i działacze Sokoła – synowie Jana Kantego Nawrockiego: Leon Nawrocki (ur. 1887, sekretarz Wojciecha Korfantego), mjr Władysław Nawrocki (ur. 1891, kawaler Virtuti Militari oraz Krzyża Walecznych), por. mar. Stanisław Nawrocki (ur. 1895, powstaniec wielkopolski i uczestnik wojny 1920 roku, oficer Flotylli Pińskiej), sierż. Edward Nawrocki (ur. 1893, uczestnik I wojny światowej i wojny 1920 roku, kupiec), Antoni Nawrocki (ur. 1904, regionalista krotoszyński), syn Franciszki: Stanisław Skrzypczak (1892, powstaniec wielkopolski), synowie Michała Nawrockiego: Stanisław Nawrocki (ur. 1900, powstaniec wielkopolski, uczestnik wojny 1920 roku, kawaler Krzyża Walecznych), Stefan Nawrocki (ur. 1906, harcerz, powstaniec wielkopolski, kupiec, działacz społeczny) i prawdopodobnie najmłodszy powstaniec wielkopolski Feliks Nawrocki (ur. 1911, kupiec i demokrata).

Życiorys

Po powstaniu listopadowym od 1831 roku młody Franciszek ukrywany był przed zaborcami pruskimi. Franciszek Nawrocki już przed powstaniem poznańskim 1848 roku współpracował z Ludwikiem Oborskim w zakresie przyszłej organizacji oddziału powstańczego w rejonie Baszkowa, Salni, Konarzewa, Perzyc i Szczerkowa. Oddział ten w liczbie ok. 30 kosynierów, a potem ponad 250, koncentrował się najpierw w rejonie Małego Rynku w Krotoszynie, a następnie w Pleszewie.

Nawrocki był prawdopodobnie współpracownikiem tajnej loży „Doskonałe Milczenie”. W 1848 roku jako „Jakub Nawrot” brał aktywny udział, wraz ze swoim oddziałem, w powstaniu poznańskim (Wiosna Ludów) oraz w bitwie pod Miłosławiem. Po powstaniu poznańskim 1848 roku Franciszek ukrywał się w Konarzewie, a w celu zmylenia żandarmów pruskich, uprawiał własną ziemię jako kolonista. Nie przeszkadzało mu to jednak w działalności patriotycznej i spiskowej.

Bezpośrednio przed powstaniem styczniowym 1863 roku, Franciszek Nawrocki, występując pod ps. „Jakub Nawrot” zorganizował ponownie oddział na polecenie Mariana Langiewicza. W końcu stycznia 1863 roku wraz z tym oddziałem zdobył magazyny uzbrojenia w Pyzdrach. 1 lutego 1863 roku w okolicach Kalisza (wschód), Franciszek uratował (wraz z niewielkim oddziałem kowala Kowalczyka) z rosyjskiej zasadzki powóz dyktatora Mariana Langiewicza. W powozie tym był również polski emisariusz i członek loży Doskonałe milczenie, Józef Majsnerowicz.

Początkowo Nawrocki krótko był w Oddziale płk. Edmunda Taczanowskiego, a po częściowym wyleczeniu rannej ręki i przedostaniu się w okolice Kielc, trafił pod komendę płk. Dionizego Czachowskiego. Walczył pod Małogoszczem i Grochowiskami.

Po aresztowaniu Mariana Langiewicza przez Austriaków, Nawrocki (Jakub Nawrot) powrócił do Oddziału Edmunda Taczanowskiego, którego rannego w I bitwie pod Ignacewem wydostał z pola bitwy. Pod koniec własnych działań powstańczych (do 18 czerwca 1863 roku) posiadał stopień sierżanta.

Po powstaniu styczniowym, podejrzewany przez Niemców o udział w tym powstaniu, wcielony został do Armii Pruskiej, a później Armii Cesarstwa Niemieckiego (w składzie której walczył w wojnach: 1864, 1866 i 1871 roku). Następnie przedostał się do Francji, gdzie w Paryżu w 1871 roku spotkał umierającego ojca Kazimierza, który po powstaniu listopadowym 1830–1831 musiał opuścić ojczyste ziemie. W styczniu 1871 roku w Homécourt (Francja), Nawrocki uratował z pożaru małe dziecko. W połowie 1871 roku Franciszek Nawrocki powrócił do rodzinnego Konarzewa.

W latach 80. XIX wieku Franciszek przejął część ziemi rolnej z dóbr konarzewskich w celu uniemożliwienia przejęcia jej przez Niemców. Na przełomie XIX i XX wieku był największym posiadaczem ziemskim w rejonie Konarzew - Salnia - Szczerków - Perzyce. W swoich wspomnieniach regionalista krotoszyński Antoni Nawrocki (jego wnuk), wspomina o ratowaniu i ukrywaniu przez niego duchownych w Konarzewie, którzy prześladowani i ścigani byli przez żandarmów pruskich oraz o uwolnieniu dwóch niesłusznie skazanych na śmierć Duńczyków w czasie wojny Prus z Danią.

Jego dzieci wychowywane były w głębokiej wierze katolickiej, w czym niemała zasługa była jego żony Jadwigi.

W latach 1883–1885 Franciszek Nawrocki był wybierany przez społeczność Konarzewa na sołtysa, jednak władze pruskie nie wyrażały na to zgody, podejrzewając go o działalność patriotyczną. Zmarł w obronie swojej ziemi w 1912 roku w Konarzewie. Pochowany został prawdopodobnie na cmentarzu parafialnym w Baszkowie.

Bibliografia

• Berbesz Marian, Lublinieckie ślady Katynia, wyd. Piotr Kalinowski - Kalety, Lubliniec 2017, "Wspomnienie o Władysławie Nawrockim i jego rodzinie", s. 102 - 113, ​ISBN 978-83-65324-47-4​,; ed. (2017).
• Łukasz Cichy, O Jakubie Nawrocie co walczył o Polskę, Życie Krotoszyna nr 46 z 18 sierpnia 2015 r.
• Franciszek L. von Erlach: Partyzantka w Polsce w roku 1863: Na podstawie własnych obserwacji zbieranych na teatrze walki od marca do sierpnia. Warszawa: Wyd. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
• Donata Dominik Stawicka, Błęlitny mundur, czyli drogi do wolności, Wyd. Skrzat Kraków, ​ISBN 978-83-7915-574-3​,; ed. (2018).
• Sławomir Kalembka: Powstanie styczniowe 1863-1865: Wrzenie, bój, Europa, wizje. Warszawa: Bellona, 1990. ISBN 83-01-06011-5.
• Stefan Kieniewicz: Spiskowcy i partyzanci 1863 roku. Warszawa: Wyd. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.
• Stefan Kieniewicz: Les insurrections polonaises du XIX-e siècle et le problème de l’aide de la France. Warszawa: PWN, 1971.
• Andrzej Grabski, Eligiusz Kozłowski i inni, Zarys dziejów wojskowości polskiej do roku 1864. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej. Warszawa 1966.
• Bogusław Polak: Lance do boju. Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1986. ISBN 83-03-01373-4.
• Eligiusz Kozłowski: Historia oręża polskiego 1795-1939. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1983. ISBN 83-214-0339-5.
• Antoni Nawrocki, Potomek Banity, Krotoszyn 1971 – Muzeum Regionalne im. H. Ławniczaka w Krotoszynie;
• Antoni Nawrocki: Wspomnienia starego człowieka. Krotoszyn 1967. Muzeum Regionalne im. H. Ławniczaka w Krotoszynie
• Krzysztof Feliks Nawrocki Życiorys Franciszka Nawrockiego [dostęp z dnia: 2016-12-15]
• Kazimierz Rakowski: Powstanie poznańskie w 1848 roku. Lwów 1900: Towarzystwo wydawnicze Poznań – księgarnia A. Cybulskiego.
• Stanisław Strumph-Wojtkiewicz, Powstanie styczniowe, Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1973;
• Maksymilian Prill, Wiosna Ludów – Powstanie Wielkopolskie 1848 roku na Pałukach [w:] "Pałuki" nr 65 (17/1993);

This article "Franciszek Nawrocki" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:Franciszek Nawrocki.

📰 Article(s) of the same category(ies)

• Komesowie
• Jan Alojzy Gintowt-Dziewałtowski
• Marceli Tomżyński
• Anastazy Pruszak
• Paweł Hydzik
• Kazimierz Krzemiński (1846 - 1945)
• Antoni Janowicz (1839–1921)

---

 Facebook Page

 Follow us on Twitter !

Read or create/edit this page in another language

• Franciszek Nawrocki in English