Wij (demon)
Wij – słowiański demon, sługa i dowódca armii Czarnoboga, o ciężkich powiekach, ale zabijający wzrokiem. Śmiercionośne bóstwo podziemi, bóg huraganowego wiatru, jeden ze sprawców potopu.
W wierzeniach Słowian Wij najpierw był śmiercionośnym bóstwem podziemi, bogiem huraganowego wiatru, jednym ze sprawców potopu, [1] sługą i dowódcą armii Czarnoboga, po chrystianizacji rola Wija, podobnie jak wielu innych bóstw przedchrześcijańskich [2] została zredukowany do roli demona, o ciężkich powiekach, zabijającego wzrokiem. [3]
Rodzina wijów[edytuj]
Wij dużą literą to ten Wij, jak ten Szatan, [4] a wije z litery małej to grupa lub typ demonów słowiańskich, [5][6] Wija wiązano na Ukrainie z żywiołem powietrza. [7] Kazimierz Moszyński wywodzi wicher od vijǫ, viti [8]
Działanie[edytuj]
Zgodnie z wierzeniami, jeśli ciężkie powieki Wija zostaną podniesione, nic nie oprze się niszczącemu spojrzeniu Wija: rośliny zaczną usychać, zwierzęta i ptaki padać, wyschną rzeki i nawet ziemia zamieni się w pustynię. [9] Wedle wierzeń miejscem mieszkania Wija są podziemne jaskinie. Jednakże, niekoniecznie ziemskie, gdyż przekonanie o tym, że Wij mieszka pod ziemią, w nieprzeniknionych dla światła jaskiniach, mogło powstać z pradawnego wyobrażenia chmur burzowych jako gór, skał, i jaskiń. Ponadto dla przedstawienia związanego z Wijem tła wierzeń słowiańskich, człowiek z krzaczastymi zrośniętymi brwiami był nazywany przez Słowian południowych wilczym okiem, a chmury w dawnych czasach były często przedstawiane pod postacią wilka. [10]
Wygląd zewnętrzny[edytuj]
Wija wyobrażano sobie z ciężkimi powiekami, tak ciężkimi, że zwykle miał zamknięte oczy. Jeśli jednak oczy otworzył to zabijał ich spojrzeniem każde żywe spojrzenie na którym spoczął jego wzrok. [11]
Opisy etnograficzne[edytuj]
- Słowianie Zachodni przedstawiali Wija jako człowieka o wielkich oczach, patrzącego przenikliwie. [12]
- Na Rusi Wija przedstawiano z powiekami do ziemi, które jego nadprzyrodzeni towarzysze podnosili widłami, a kto napotkał jego wzrok, natychmiast umierał. [13]
- Wierzenia ukraińskie opisują Wija jako potężnego starca, klocowatego i zgiętego, pokrytego wełną; z rękami i stopami „jak korzenie drzewa”; chodzącego ciężko, bo ziemia go nie podtrzymuje. Sprawia wrażenie jakby był „pokryty czarną ziemią” i mówi taki głosem jakby dobiegał z podziemi. Ma ogromne brwi oraz grube i ciężkie powieki, które sięgają do ziemi albo wedle innych wersji to bardzo długie rzęsy sięgają do ziemi. Wij nie może sam podnieść powiek; jego pomocnicy, siły nieczyste lub nietoperze, podnoszą je widłami. [14]
Opisy literackie[edytuj]
Mikołaj Gogol opisał Wija opowiadaniu „Wij” jako: „ grubego niziołka kosonogiego, [uwaga 1] utytłanego w czarnej ziemi. Jego ręce i nogi, obmazane ziemią, podobne do twardych żyłowatych korzeni. Stąpał ciężko, co chwila się potykając. Jego długie powieki spadały do samej ziemi ”. [15] Opisany przez Gogola Wij ma powieki tak ciężkie lub tak niewładne, że wezwał swoich towarzyszy: „ Podnieście mi powieki, nie widzę ”. [16] Wedle Gogola groźne jest nie tyle samo spojrzenie Wija, ale spojrzenie mu w oczy. [17] Poza tym według opisu Gogola Wij „ twarz ma żelazną ”, [18] a wskazuje „ swym żelaznym palcem”, zaś głos ma „jak spod ziemi ”. [19]
Klasyfikacja[edytuj]
Wij był istotą nawet jak na świat wierzeń dosyć wyjątkową, jednakże przez podobieństwo do innych istot nadprzyrodzonych o podobnych cechach, to znaczy zabijających wzrokiem, takich: Bazyliszek i Meduza, a także z wymiennego stosowania nazwy Wij i Żmij można sadzić, [20] że Wij był smokiem powietrznym, [21] lub istotą smokom pokrewną.
Etymologia[edytuj]
Kazimierz Moszyński wywodzi wicher od vijǫ, viti, które oznaczają wić się i opisują obrotowy ruch wiru powietrznego, a następnie przytacza że „złe duchy kręco śe, v́ijǫ śe” [22] [uwaga 2] Wij i vijǫ kojarzą się zaś z indoirańskim bóstwem wiatru Waju. [23][24] Z kolei Szaparowa wywodzi Wij od słów wija, vejka, „(вія, вейка — ресница)”, które oznaczają rzęsę. [25], która to zbieżność tłumaczy niektóre przedstawienia Wija z olbrzymimi rzęsami. [26]
Kultura[edytuj]
- Mikołaj Gogol „Вий” oryginał w rosyjskiej Wikitece; Wij na Wikiźródłach, którego to opowiadania liczne ekranizacje:
Filmy[edytuj]
- „Wij” - reżyseria Wasilij Gonczarow, premiera 1909.
- „Wij” - reżyseria Władysław Starewicz, premiera 1916.
- „Wij” - reżyseria Gieorgij Kropachew i Konstantin Jerszow, scenariusz Georgi Kropachew, Aleksandr Ptuszko, produkcja ZSRR, premiera 1967.
- „Wij” - reżyseria Oleg Stepczenko, scenariusz Oleg Stepczenko i Aleksandr Karpow, premiera 2014.
- „Gogol. Wij” - reżyseria Jegor Baranow, scenariusz Alexey Czupow, Natasza Merkulowa i inni, premiera 2018, kontynuacja filmu „Gogol. Początek”.
- „Wiedźma” - reżyseria Oleg Fiesienko, 2006.
Gry komputerowe[edytuj]
- „Wij: Historia opowiedziana na nowo” - gra komputerowa z 2004 roku.
Muzyka[edytuj]
- Błażej Król ps. „Król” solowy album „Wij”, 2015.
- Wij - zespół muzyczny.
Uwagi[edytuj]
Przypisy[edytuj]
- ↑ Алексей Александрович Бычков Бычков: Энциклопедия языческих богов : Мифы дpebних Славян. Wyd. 1. Moskwa: Акционерное общество «Вече», 2000, s. 62. ISBN 5-7838-0688-9.
- ↑ Aleksander Gieysztor: Mitologia Słowian. Wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2006, s. 202, 308. ISBN 978-83-235-0234-0.
- ↑ Алексей Александрович Бычков Бычков: Энциклопедия языческих богов : Мифы дpebних Славян. Wyd. 1. Moskwa: Акционерное общество «Вече», 2000, s. 62. ISBN 5-7838-0688-9.
- ↑ Barbara Podgórska: Encyklopedia demonów : diabły, diabełki, jędze, skrzaty, boginki... i wiele innych. Adam Podgórski. Wyd. 1. Wrocław: Wydawnictwo Astrum, 2000, s. 342-343, 380. ISBN 83-7249-035-X.
- ↑ Wierzenie to znalazło odbicie w grze „A deep forest”, w której występują wije, które nazywają też rojsonsami.
- ↑ Aleksander Brückner: Mitologia słowiańska i polska. Stanisław Urbańczyk (oprac.). Wyd. 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985. ISBN 83-01-06245-2.
- ↑ Aleksander Gieysztor: Mitologia Słowian. Wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2006, s. 186. ISBN 978-83-235-0234-0.
- ↑ Kazimierz Moszyński: Kultura ludowa Słowian. Wyd. 2. Warszawa: „Książka i Wiedza”, 1967, s. 476.
- ↑ Наталья Сергеевна Шапарова: Краткая энциклопедия Славянской мифологии Около 1000 статей. Wyd. 1. Moskwa: Аст издательство; Aстрелъ; Русские слокари, 2001, s. 169-170. ISBN 5-17-009469-8.
- ↑ Наталья Сергеевна Шапарова: Краткая энциклопедия Славянской мифологии Около 1000 статей. Wyd. 1. Moskwa: Аст издательство; Aстрелъ; Русские слокари, 2001, s. 170. ISBN 5-17-009469-8.
- ↑ Алексей Александрович Бычков Бычков: Энциклопедия языческих богов : Мифы дpebних Славян. Wyd. 1. Moskwa: Акционерное общество «Вече», 2000, s. 62. ISBN 5-7838-0688-9.
- ↑ Алексей Александрович Бычков Бычков: Энциклопедия языческих богов : Мифы дpebних Славян. Wyd. 1. Moskwa: Акционерное общество «Вече», 2000, s. 62. ISBN 5-7838-0688-9.
- ↑ Алексей Александрович Бычков Бычков: Энциклопедия языческих богов : Мифы дpebних Славян. Wyd. 1. Moskwa: Акционерное общество «Вече», 2000, s. 62. ISBN 5-7838-0688-9.
- ↑ Наталья Сергеевна Шапарова: Краткая энциклопедия Славянской мифологии Около 1000 статей. Wyd. 1. Moskwa: Аст издательство; Aстрелъ; Русские слокари, 2001, s. 169-170. ISBN 5-17-009469-8.
- ↑ Mikołaj Gogol: Opowieści niesamowite : Groza i niesamowitość w prozie rosyjskiej XIX i początku XX w.. Wyd. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 164.
- ↑ Mikołaj Gogol: Opowieści niesamowite : Groza i niesamowitość w prozie rosyjskiej XIX i początku XX w.. Wyd. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 164.
- ↑ Vide: „Nie patrz! - szepnął ostrzegawczo głos wewnętrzny filozofowi.” po czym dopiero Wij rozpoznaje „Oto on! ” Mikołaj Gogol: Opowieści niesamowite : Groza i niesamowitość w prozie rosyjskiej XIX i początku XX w.. Wyd. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 164.
- ↑ Mikołaj Gogol: Opowieści niesamowite : Groza i niesamowitość w prozie rosyjskiej XIX i początku XX w.. Wyd. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 164.
- ↑ Mikołaj Gogol: Opowieści niesamowite : Groza i niesamowitość w prozie rosyjskiej XIX i początku XX w.. Wyd. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 164.
- ↑ Barbara Podgórska: Encyklopedia demonów : diabły, diabełki, jędze, skrzaty, boginki... i wiele innych. Adam Podgórski. Wyd. 1. Wrocław: Wydawnictwo Astrum, 2000. ISBN 83-7249-035-X.
- ↑ Barbara Podgórska: Encyklopedia demonów : diabły, diabełki, jędze, skrzaty, boginki... i wiele innych. Adam Podgórski. Wyd. 1. Wrocław: Wydawnictwo Astrum, 2000. ISBN 83-7249-035-X.
- ↑ Kazimierz Moszyński: Kultura ludowa Słowian. Wyd. 2. Warszawa: „Książka i Wiedza”, 1967, s. 476.
- ↑ Aleksander Gieysztor: Mitologia Słowian. Wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2006, s. 186. ISBN 978-83-235-0234-0.
- ↑ Bruce Lincoln: The Indo-European Myth of Creation. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2006, s. 186. ISBN 978-83-235-0234-0.
- ↑ Наталья Сергеевна Шапарова: Краткая энциклопедия Славянской мифологии Около 1000 статей. Wyd. 1. Moskwa: Аст издательство; Aстрелъ; Русские слокари, 2001, s. 169-170. ISBN 5-17-009469-8.
- ↑ Наталья Сергеевна Шапарова: Краткая энциклопедия Славянской мифологии Около 1000 статей. Wyd. 1. Moskwa: Аст издательство; Aстрелъ; Русские слокари, 2001, s. 169-170. ISBN 5-17-009469-8.
Bibliografia[edytuj]
- Ewa Nowacka, Bożęta i my, Tomasz Wirchanowski (ilust.), Warszawa: Wydawnictwo Orenda, 1995, ISBN 83-86346-02-7, OCLC 69630334.
- Barbara i Adam Podgórscy, Encyklopedia demonów : diabły, diabełki, jędze, skrzaty, boginki... i wiele innych, Wydawnictwo ASTRUM, Wrocław 2000, ISBN 83-7249-035-X.
- Алексей Александрович Бычков Бычков: Энциклопедия языческих богов : Мифы дpebних Славян. Wyd. 1. Moskwa: Акционерное общество «Вече», 2000, s. 62. ISBN 5-7838-0688-9.
- Наталья Сергеевна Шапарова: Краткая энциклопедия Славянской мифологии Около 1000 статей. Wyd. 1. Moskwa: Аст издательство; Aстрелъ; Русские слокари, 2001, s. 169-170. ISBN 5-17-009469-8.
- Kazimierz Moszyński: Kultura ludowa Słowian. Wyd. 2. Warszawa: „Książka i Wiedza”, 1967, s. 476.
- Mikołaj Gogol: Opowieści niesamowite : Groza i niesamowitość w prozie rosyjskiej XIX i początku XX w.. Wyd. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 164.
- Любовь Анатольевна Романчук: Демонизм. Зверь апокалипсиса (мифы, версии, реалии). Wyd. 1. Moskwa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2012, s. 111-113. ISBN 5-4278-0043-3.
This article "Wij (demon)" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:Wij (demon).
