Lęk ekologiczny
Lęk ekologiczny (ang. eco-anxiety) – lęk przed katastrofami ekologicznymi i zagrożeniami środowiska naturalnego, takimi jak zanieczyszczenie i zmiany klimatu[1][2][3][4][5]. Szersza definicja określa to pojęcie jako „niepokój powodowany obawami o obecny i przyszły stan środowiska”[6].
Nazwa[edytuj]
Jacek Santorski podał, że w systemie diagnostycznym zaburzeń psychicznych od 2017 roku istnieje kategoria, określana jako chroniczny lęk ekologiczny[7][8].
W języku polskim występuje też określenie, będące tłumaczeniem terminu eco-anxiety: „ekolęk”[9][10][11]
Objawy[edytuj]
Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne, które wydało 69-stronicową broszurę na temat zmian psychicznych wynikających z kłopotów o charakterze ekologicznym, opisuje lęk ekologiczny jako „cierpienie spowodowane zmianami środowiska wpływające na ludzi mających z nim bezpośredni związek”[12] oraz jako „chroniczny lęk przed katastrofą ekologiczną”[13].
Podobnie jak ogólnie pojmowany lęk, lęk ekologiczny występuje w spektrum natężenia i może być – w zależności od siły przeżywanych emocji – korzystny, pełniąc funkcję przystosowawczą poprzez wdrażanie uzasadnionych działań adekwatnych do bodźców, lub szkodliwy dla funkcjonowania jednostki, gdy niepokój spowodowany sytuacjami niemającymi znamion zagrożenia powoduje podejmowanie nieracjonalnych i niekorzystnych decyzji[14].
Niektórzy badacze twierdzą, że lęk ekologiczny nie jest związany z nieprzystosowawczymi formami niepokoju ani patologicznym wyrazem lęku, ale konstruktywną lub adaptacyjną reakcją związaną z postawami i działaniami proekologicznymi, które prowadzą do pozytywnych rozwiązań[15]. Climate Psychology Alliance (CPA), organizacja non-profit niosąca pomoc ludziom doświadczającym lęku ekologicznego, określa jego objawy jako czynnik, który od dziesięcioleci u wielu osób powoduje żal, wściekłość, depresję i poczucie beznadziei[16].
Szwedzka uczennica Greta Thunberg, która zapoczątkowała falę strajków szkolnych przeciwko zmianom klimatu dała wyraz swojemu lękowi: „...nie chcę, żebyście mieli nadzieję; chcę, żebyście panikowali”. W przeszłości popadła w głęboką depresję i twierdziła, że było to spowodowane obawami związanymi ze zmianami klimatu[17][18][19].
Lęk ekologiczny w kulturze masowej[edytuj]
Katastroficzne wizje przyszłości świata są od wielu lat przedmiotem twórczości literatów i filmowców nurtu określanego jako fantastyka postapokaliptyczna. Fabuła w tych dziełach rozwija się w zdewastowanym ekosystemie, przekształconym wskutek wojny jądrowej, pandemii lub katastrofy ekologicznej, będącym niegościnnym pustkowiem, w którym nieliczni ocaleni ludzie w walce o przetrwanie wykorzystują pozostałości po zniszczonej cywilizacji. W filmie Droga chłopiec w trosce o innych odmawia picia wody[20].
Ekopsychologia[edytuj]
W odpowiedzi na zjawisko lęku ekologicznego wyłania się nowa dziedzina ekopsychologii, jako zbioru zagadnień odmiennych od dobrze ugruntowanej dziedziny psychologii środowiska. Ekoterapia jest formą terapii stosowaną w tej dziedzinie, szczególnie w leczeniu osób z lękiem ekologicznym. Jedną z najskuteczniejszych metod leczniczych w ekoterapii jest nakłanianie pacjentów do podejmowania działań w kwestiach środowiskowych, zdobywanie wykształcenia czy redukcja śladu węglowego[21].
Zakłócenia klimatu[edytuj]
Psychiatra David Pollack wykazał wpływ zmian klimatycznych na zdrowie ludzkie. W artykule opublikowanym w czasopiśmie Psychiatric Times opisał konkretne przypadki zaburzeń klimatu takich jak wzrost stężenia CO
2, podnoszenie się poziomu mórz, globalny wzrost temperatury, susze i inne ekstremalne zjawiska pogodowe, które połączone zagrażają w skali światowej bezpieczeństwu jednostek, społeczności i narodów. Pollack podkreśla, że psychiczne konsekwencje zaburzeń klimatycznych są długotrwałe i wymagają szczególnej uwagi i zrozumienia ze strony psychiatrii[22]. Dalsze czynniki, będące źródłami lęku ekologicznego, to m.in. zanieczyszczenie środowiska, w tym poprzez coraz bardziej wszechobecne w glebie, wodzie i pożywieniu związki endokrynnie czynne, a także rozpowszechnienie mikroplastiku, globalne wymieranie gatunków, klęski głodu, braki wody pitnej, powodzie, lawiny, topnienie lodowców oraz potencjalny kryzys energetyczny, powodujące u pacjentów takie objawy jak ataki paniki, utrata apetytu, drażliwość i niewyjaśnione ataki słabości, bezsenności i uczucie „rozedrgania” komórek ciała[23].
Przypisy[edytuj]
- ↑ Katarzyna Sroczyńska, Lęk ekologiczny – Kwartalnik Przekrój, przekroj.pl [dostęp 2019-11-22] (pol.).
- ↑ Wiktoria Dróżka, Coraz więcej osób panicznie boi się zmian klimatycznych – alarmują psychologowie, Radio Zet [dostęp 2019-11-22] (pol.).
- ↑ Susan Clayton Whitmore-Williams i inni, MENTAL HEALTH AND OUR CHANGING CLIMATE:IMPACTS, IMPLICATIONS, AND GUIDANCE, https://www.apa.org/news/press/releases/2017/03/mental-health-climate.pdf.
- ↑ Dave Fawbert, Climate change: Are you suffering from ‘eco-anxiety’?, BBC Three, 27 marca 2019 [dostęp 2019-11-22] (ang.).
- ↑ How to cure the eco-anxious, Wellcome Collection [dostęp 2019-11-22] (ang.).
- ↑ Manchester University Press – EcoGothic, Manchester University Press [dostęp 2019-11-22] (ang.).
- ↑ Redakcja Dzień Dobry TVN, Czym jest lęk ekologiczny?, TVN.pl [dostęp 2019-11-22] (pol.).
- ↑ Katarzyna Mrówczyńska, Rośnie liczba cierpiących z powodu chronicznego lęku ekologicznego, Świat OZE [dostęp 2019-11-22] (pol.).
- ↑ b, Psychologowie: Dzieci zaczynają odczuwać „ekolęki”, RP.pl [dostęp 2019-11-22] (pol.).
- ↑ l, Coraz więcej dzieci uczęszcza na terapie z powodu „ekolęków”, deon.pl [dostęp 2019-11-22] (pol.).
- ↑ Grzegorz Kowalczyk, Niepokój klimatyczny – jak nowa przypadłość naszych czasów zmieni światową gospodarkę, 300gospodarka.pl [dostęp 2019-11-22] (pol.).
- ↑ Grzegorz Kowalczyk, Niepokój klimatyczny – jak nowa przypadłość naszych czasów zmieni światową gospodarkę, 300gospodarka.pl [dostęp 2019-11-22] (pol.).
- ↑ The mums with eco-anxiety: 'I could cry all the time’, 21 października 2019 [dostęp 2019-11-22] (ang.).
- ↑ Dave Fawbert, Climate change: Are you suffering from ‘eco-anxiety’?, BBC Three, 27 marca 2019 [dostęp 2019-11-22] (ang.).
- ↑ Earth Emotions: New Words for a New World, Psychology Today [dostęp 2019-11-22] (ang.).
- ↑ The mums with eco-anxiety: 'I could cry all the time’, 21 października 2019 [dostęp 2019-11-22] (ang.).
- ↑ Paulina Wilk, Co może Greta? – Kwartalnik Przekrój, przekroj.pl [dostęp 2019-11-22] (pol.).
- ↑ Depressed and Then Diagnosed With Autism, Greta Thunberg Explains Why Hope Cannot Save Planet But Bold Climate Action Still Can, Common Dreams [dostęp 2019-11-22] (ang.).
- ↑
Jonathan Watts, Greta Thunberg, schoolgirl climate change warrior: ‘Some people can let things go. I can’t’, „The Guardian”, 11 marca 2019, ISSN 0261-3077 [dostęp 2019-11-22] (ang.).
- ↑ Susan J. Tyburski, A Gothic apocalypse: Encountering the monstrous in American cinema, Manchester University Press, 1 listopada 2015, ISBN 978-1-5261-0291-1 [dostęp 2019-11-22] (ang.).
- ↑ Brenda Cossman, Anxiety Governance, „Law & Social Inquiry”, 38 (4), 2013, s. 892–919, DOI: 10.1111/lsi.12027, ISSN 1747-4469 [dostęp 2019-11-22] (ang.).
- ↑ David A. Pollack, MD, Climate Change and Its Impacts on Mental Health, „Psychiatric Times”, 12 października 2018 [dostęp 2019-11-22] (ang.).
- ↑ By Justin Nobel, COLUMBIA NEWS SERVICE, Eco-anxiety: Something else to worry about, https://www.inquirer.com [dostęp 2019-11-22] (ang.).
This article "Lęk ekologiczny" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:Lęk ekologiczny.
