Lista roślin Śródziemia
Rośliny Śródziemia – gatunki roślin i ich poszczególne okazy, pojawiające się w stworzonej przez J.R.R. Tolkiena mitologii Śródziemia. Są one jednym z tematów opracowania Natura Śródziemia.
Athelas[edytuj]
Była to roślina lecznicza. Została do Śródziemia przywieziona przez Númenorejczyków. Miała orzeźwiający zapach. Pod koniec Trzeciej Ery w Gondorze była uznawana za chwast, lecz jej właściwości lecznicze utrzymywały się w tradycji ludowej.
Aragorn użył jej do uleczenia Froda Bagginsa, ranionego Ostrzem Morgulu na Amon Sûl, a także m.in. Faramira, Meriadoka Brandybucka i Éowiny w domu uzdrowień w Minas Tirith.
Nazwa pochodzi z sindarinu i znaczy królewskie ziele[1].
Białe Drzewo[edytuj]
Nazwa ta odnosi się do drzew stworzonych na podobieństwo Telperiona. Wszystkie nazwy Białych Drzew pochodzą z sindarinu.
Galathilion[edytuj]
Był pierwszym Białym Drzewem, wzorowanym na Telperionie (w odróżnieniu od niego nie świecił). Został stworzony przez Yavannę i zasadzony przed wieżą Mindon w Tirionie. Jego nazwa znaczy drzewo-księżyc-biały.
Celeborn[edytuj]
Był sadzonką Galathiliona, rósł na Tol Eressëi. Jego nazwa znaczy srebrne drzewo.
Nimloth[edytuj]
Nimloth była sadzonką Celeborna, przekazaną przez Eldarów Elrosowi Tar-Minyaturowi. Rosła na dziedzińcu przed pałacem królewskim w Armenelos. Za panowania Ar-Gimilzôra została zaniedbana i zaczęła powoli schnąć. Między 3262 a 3318 rokiem Drugiej Ery ostatni król Númenoru – Ar-Pharazôn nakazał ściąć i spalić Nimloth. Jej nazwa znaczy białe kwiecie.
Białe Drzewo Gondoru[edytuj]
W przeddzień ścięcia Nimloth Isildur ukradł jej owoc, który w następnym roku wydał żywe pędy. Tuż przed Upadkiem Númenoru Isildur zabrał drzewko i wraz z bratem Anárionem i ojcem Elendilem odpłynęli do Śródziemia. Dalej Drzewko rosło w Minas Ithil. Zanim Sauron zdobył to miasto w 3429 roku DE, Isildur zdążył zasadzić sadzonkę w Minas Anor, na Placu Wodotrysku. Rosła tam do Wielkiego Moru w 1636 roku Trzeciej Ery. Następne Białe Drzewo zostało posadzone w tym samym miejscu niedługo po zarazie. Rosło do 2852 roku, a gdy uschło, nie znaleziono nowej sadzonki, więc Uschłe Drzewo zostawiono na miejscu. Gdy skończyła się Wojna o Pierścień, Aragorn i Gandalf odnaleźli sadzonkę na zboczu Mindolluiny.
Drzewa Valinoru[edytuj]
Świeciły naprzemiennie w Valinorze podczas jego Szczęśliwych Dni, kiedy w Śródziemiu panowała ciemność.
Zostały stworzone przez Yavannę po zburzeniu Latarni Valarów przez Melkora; były jej największymi dziełami. Rosły na wzgórzu zwanym Ezellohar, na zachód od Valmaru. Ich rosę Varda zbierała do swoich Studni.
O godzinie pierwszej rozjaśniał się Telperion, świecił się najmocniej o godzinie trzeciej i gasł o szóstej, kiedy od godziny rozjaśniał się Laurelin. On zaś świecił się najmocniej o godzinie dziewiątej i gasł o dwunastej, kiedy od godziny rozjaśniał się Telperion. W ten sposób w Valinorze trwał nieprzerwany dzień, dwa razy w ciągu dwunastogodzinnego dnia panował świt ze zmierzchem i dwa razy dziennie było najjaśniej.
Dwa Drzewa Valinoru zostały zranione przez Melkora i zatrute przez Ungoliantę, skutkiem czego uschły. Wtedy też Ungolianta wypiła zawartość Studni Vardy. Jedynym sposobem na ożywienie Drzew miało być zniszczenie Silmarili i odzyskanie uwięzionego w nich pierwotnego blasku Drzew (jednak Melkor ukradł Silmarile).
Jak jest to przepowiedziane w Drugiej Przepowiedni Mandosa, dopiero po Dagor Dagorath trzy Silmarile zostaną odzyskane i Yavanna ożywi Drzewa.
Po ich zniszczeniu Valarom udało się jeszcze spowodować, że jedno z drzew zakwitło, a drugie wydało owoc. Ostatni kwiat Telperiona posłużył do utworzenia Isila, a ostatni owoc Laurelinu – do stworzenia Anara.
Telperion[edytuj]
Był starszym Drzewem Valinoru, jego imię znaczy srebrny-. Miał ciemnozielone liście, srebrzyście lśniące od spodu. Z kwiatów spływała rosa srebrnego światła, z której Varda ukształtowała gwiazdy. Telperion zwany był też Silpion i Ninquelótë[2].
Na jego podobieństwo Yavanna stworzyła Galathilion, a Turgon wyrzeźbił Belthil, posąg stojący na dziedzińcu Gondolinu[3].
Laurelin[edytuj]
Był młodszym Drzewem Valinoru, jego imię znaczy złoto-pieśń. Miał jasnozielone liście o złotych, błyszczących brzegach, a z żółtych kwiatów na ziemię spływał złoty deszcz. Inne spotykane nazwy Laurelinu to Malinalda i Kulurien[4].
Przypominał go Glingal, posąg dłuta Turgona z dziedzińca Gondolinu[3].
Elanor[edytuj]
Był małym, złotym, o kształcie gwiazdy kwiatem, rosnącym na stokach Cerin Amroth, w sercu Lothlórien.
Wzmianki o nim znajdują się w I i II tomie Władcy Pierścieni, a także w dodatku do Władcy Pierścieni.
Aragorn przysiągł Arwenie wierność właśnie wśród elanorów i → nifredili[5]. Gdy wrócił tam jako członek Drużyny Pierścienia w styczniu 3019 roku, trzymał bukiet elanorów i wspominał przeszłość, mówiąc: Arwen vanimelda, namárië! (qya. Arweno, piękna ukochana, żegnaj![6])
Samwise Gamgee, zgodnie ze zwyczajem Shire do nadawania dzieciom imion po kwiatach i po sugestii Froda, nazwał tak swoją córkę[7].
Jego nazwa pochodzi z sindarinu i znaczy dosłownie gwiazda-słońce. Zwany był także Kwiatem Lóthlorien[8].
Fajkowe ziele[edytuj]
Było to wonne ziele palone w fajce, odmiana tytoniu. Jego uprawa była charakterystyczna dla Shire’u.
Rosło także w Gondorze, gdzie znane było jako słodka galena i cenione z powodu aromatycznego kwiecia. Pierwsze fajkowe ziele, według Zielnika Shire’u autorstwa Meriadoka Brandybucka, wyhodował Tobold Hornblower w swoich ogrodach w Longbottom, w Południowej Ćwiartce, około 1070 roku według kalendarza Shire’u. To właśnie w Longbottom uprawiano najlepsze ziele.
Za kolebkę i ośrodek sztuki palenia fajkowego ziela uznaje się Bree, gdzie w gospodzie Pod Rozbrykanym Kucykiem spotykało się wielu wędrowców, którzy je palili[9].
Zwyczaj palenia fajkowego ziela rozpowszechnił się nie tylko wśród hobbitów. Przyswoili go sobie ludzie, a także pozostałe rasy. Fajkowe ziele palili m.in. Aragorn, krasnoludowie, Strażnicy Północy oraz Istari: Gandalf i Saruman.
Ziele a tytoń[edytuj]
Jak podaje Tom Shippey, Tolkien nazwał fajkowe ziele tytoniem tylko raz w pierwszym wydaniu Hobbita, ponieważ unikał słów wyraźnie obcego pochodzenia do oznaczania elementów hobbickiej kultury. Angielskie słowo oznaczające tytoń (tobacco) weszło bowiem do języka angielskiego z jakiegoś języka karaibskiego za pośrednictwem hiszpańskiego dopiero po odkryciu Ameryki, około szesnastego wieku[10].
Lebethorn[edytuj]
Drzewo Rosnące w Gondorze (prawdopodobnie w Ered Nimrais[11]). Jego drewno (lub drewno jednej z jego odmian) było całkowicie czarne. Z drewna Lebethornu były wykonane laski które Faramir dał Frodowi i Samowi oraz kaseta w której trzymano Srebrną Koronę. Ulubione tworzywo stolarzy z Gondoru.
Hirilorn[edytuj]
Pojawia się w Silmarillionie.
Wielki buk o trzech pniach rosnący w krainie Doriathu. W jego konarach więziona była Luthien a drzewa pilnowali strażnicy.
Jego nazwa znaczy tyle co Drzewo Pani.
Mallorn[edytuj]
Ten gatunek drzew występował w Lothlórien, Númenorze, na Tol Eressëi i zapewne także w Valinorze.
Iluminująca w świetle księżyca srebrnoszara kora mallornów była dopełniana przez liście w kolorze złota, które z kształtu przypominały bukowe. Liście opadały w okresie kwitnienia. Wtedy ziemia pokrywała się złotem, a na gałęziach mallornów pojawiały się złote kwiaty, które z wyglądu przypominały gwiazdy. Na konarach mallornów elfowie budowali telain. Pod koniec Trzeciej Ery elfowie opuścili Śródziemie, a pozostawione bez ich opieki złote mallorny uschły.
Podczas wizyty Drużyny Pierścienia w Lóthloren Galadriela ofiarowała Samwise'owi Gamgee jedno nasiono mallorna, które ten zasiał przed Bag End w Shire.
Jego nazwa pochodzi z sindarinu i znaczy dosłownie złote drzewo; liczba mnoga mallornu to mellyrn[12].
Nifredil[edytuj]
Był to gatunek kwiatów o białych płatkach. Nifredile pojawiły się w Beleriandzie w lasach Neldoreth w dniu urodzin Lúthien, później rosły także w Lothlórien. Wyginęły w Czwartej Erze[13][14].
Powiadano, iż ten kwiat był Gwiazdą Ziemi[potrzebny przypis].
Seregon[edytuj]
Seregon to mały kwiat o ciemnoczerwonych liściach gęsto porastający kamieniste wzgórze Amon Rûdh[15]. Jego nazwa znaczy dosłownie krew kamieni.
Simbelmynë[edytuj]
Był to gatunek małych kwiatków o białych płatkach, kwitnących przez cały rok na kurhanach przed Edoras.
Nazwa gatunku pochodzi z języka rohirrickiego i znaczy niezapominajki[16].
Stara Wierzba[edytuj]
W przekładzie J. Łozińskiego Stary Wierzbin.
Była to wierzba rosnąca w głębi Starego Lasu, blisko doliny Wiji. Potrafiła poruszać swoimi korzeniami; uwięziła w nich Meriadoka Brandybucka i Peregrina Tuka, gdy z Frodo Bagginsem i Samwisem Gamgee szli do Bree. Wypuściła ich na rozkaz Toma Bombadila[17].
Wonne Drzewa[edytuj]
Grupa drzew do których zaliczamy: oiolairë, lairelossë, nessamelda, vardarianda, taniqelassë, Yavannamirë[18]. Drzewa te rosły na Númenorze w krainie Nísimaldar. Miały szkarłatne i krągłe owoce, a ich liście, kora i kwiaty roztaczały w powietrzu słodką woń. Drzewa te rosły też w innych zakątkach Númenoru, ale jedynie jako pojedyncze sztuki i nigdzie nie przyjęły się tak jak w Nísimaldar.
Analiza[edytuj]
Christopher T Vaccaro uznał Białe Drzewa za inspirowane Biblią, zwracając między innymi uwagę na paralele z jednym z psalmów i Drzewem Życia z Księgi Rodzaju[19].
W adaptacjach[edytuj]
Dwa Drzewa pojawiają się serialu Władca Pierścieni: Pierścienie Władzy - mimo że jego akcja toczy głównie się w Drugiej Erze, zawiera on też retrospekcje Galadrieli[20]. Widać je przy tym już na pierwszym fotosie promującym serial[21]. Białe Drzewo Gondoru pojawia się w trylogii Władca Pierścieni Petera Jacksona.
Upamiętnienie[edytuj]
Nazwę Simbelmynë nosi także dwumiesięcznik wydawany przez Śląski Klub Fantastyki[22]. Mallorn to z kolei czasopismo The Tolkien Society[23].
Przypisy[edytuj]
- ↑ R. Foster: Encyklopedia Śródziemia, s. 32.
- ↑ R. Foster: Encyklopedia Śródziemia, s. 261.
- ↑ 3,0 3,1 J.R.R. Tolkien: Silmarillion, ss. 150–151.
- ↑ R. Foster: Encyklopedia Śródziemia, s. 165.
- ↑ J.R.R. Tolkien: Władca Pierścieni: Powrót Króla, s. 435.
- ↑ J.R.R. Tolkien: Władca Pierścieni: Drużyna Pierścienia, s. 467.
- ↑ J.R.R. Tolkien: Władca Pierścieni: Powrót Króla, s. 382.
- ↑ R. Foster: Encyklopedia Śródziemia, s. 92.
- ↑ J.R.R. Tolkien: Władca Pierścieni: Drużyna Pierścienia, s. 25–26.
- ↑ T. A. Shippey: Droga do Śródziemia, s. 93.
- ↑ R. Foster Encyklopedia Śródziemia s. 144 - Lebethorn
- ↑ R. Foster: Encyklopedia Śródziemia, s. 177.
- ↑ J.R.R. Tolkien: Władca Pierścieni: Powrót Króla, s. 439.
- ↑ R. Foster: Encyklopedia Śródziemia, s. 199.
- ↑ J.R.R. Tolkien Silmarillion s. 263
- ↑ R. Foster: Encyklopedia Śródziemia, s. 246.
- ↑ J.R.R. Tolkien: Władca Pierścieni: Drużyna Pierścienia, s. 168.
- ↑ J.R.R. Tolkien Niedokończone opowieści (seria bestselery do kieszeni) s. 216
- ↑ 'And one white tree': the cosmological cross and the arbor vitae in J.R.R. Tolkien's "The Lord of the Rings" and "The Silmarillion" (ang.). tolkiensociety.org. [dostęp 2023-07-23].
- ↑ Alex Welch: 'The Rings of Power': The Two Trees of Valinor Explained (ang.). inverse.com, 2022-09-05. [dostęp 2023-08-20].
- ↑ Galadhon: Simbelmynë nr 2/31, zima 2019 – już jest! (pol.). elendilion.pl. [dostęp 2023-07-23].
- ↑ Mallorn (ang.). tolkiensociety.org. [dostęp 2023-07-23].
Bibliografia[edytuj]
- Robert Foster: Encyklopedia Śródziemia. Warszawa: Amber, 2002. ISBN 83-241-0200-0.
- T.A. Shippey: Droga do Śródziemia. Poznań: Zysk i S-ka, 2001. ISBN 83-7150-937-5.
- J.R.R. Tolkien: Władca Pierścieni: Drużyna Pierścienia. Maria Skibniewska (tłum.). Warszawa: Muza SA, 2002. ISBN 83-7319-172-0.
- J.R.R. Tolkien: Władca Pierścieni: Powrót Króla. Maria Skibniewska (tłum.). Warszawa: Muza SA, 2002. ISBN 83-7319-172-0.
This article "Lista roślin Śródziemia" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:Lista roślin Śródziemia.
