Odkrycia i badania Azji Zachodniej

Bliski Wschód[edytuj]

Bliski Wschód znany był dobrze Europejczykom już w średniowieczu. Wyprawy krzyżowe, a potem długoletnia obecność Europejczyków w tym regionie, przyczyniły się nie tylko do dobrego poznania geografii, lecz również kultury tego rejonu. Także i później, gdy ziemie te zostały utracone, ciągle możliwy był, choć bardzo utrudniony, ruch pielgrzymów do Ziemi Świętej. Na uwagę zasługują ciekawe opisy podróży na Bliski Wschód Mikołaja Radziwiłła Sierotki w latach 1582–1584.

Podróże ściśle naukowe zaczęły się jednak dopiero w drugiej połowie XVIII wieku. Pionierem badań tej części kontynentu był Karsten Niebuhr, który w latach 1763-1767 podróżował przez Syrię, Palestynę, Arabię i Persję, i dostarczył pierwszych opisów topograficznych tych regionów. Podobne podróże odbył Ulrich Seetzen, który w latach 1803-1811 podróżował przez Syrię i Arabię. Także jako jeden z pierwszych Europejczyków odwiedził święte miasta Mekkę i Medynę. Podobną podróż odbył Johan Burghard w latach 1809–1817. W XIX wieku nastąpiło zintensyfikowanie badań przez Europejczyków. Lepsze stosunki polityczne i postępujące słabnięcie państw tego rejonu dało Europejczykom łatwiejszy dostęp do tej części kontynentu. Energia badaczy skierowała się na studia archeologiczne, lecz przy tym poznawano dokładniej geografię. W latach 1841–1842 Henryk Kiepert nie tylko prowadził samodzielne badania archeologiczne, lecz także zebrał wyniki badań innych. Ważne badania geologiczne i botaniczne przeprowadził L.A. Chichaczew, a Wilhelm Abich prowadził badania geologiczne w krajach zakaukaskich. W tym także rejonie działał w latach 1840–1881 Józef Chodźko i Adolf Dirr w 1891–1892. Doniosłym wydarzeniem było przejście Pustyni Syryjskiej od Damaszku do Palmiry przez Maxa von Oppenheim w 1883, oraz podróż Alfreda Philippsona po Anatolię. Odkrycie ropy naftowej na Bliskim Wschodzie przyczyniło się do bardzo dokładnych badań regionu w pierwszych dziesięcioleciach XX wieku.

Persja i Afganistan[edytuj]

Także badania w dalszych rejonach Azji Zachodniej poczyniły znaczne postępy w XIX wieku. Po wyparciu Portugalczyków o dominację konkurowali Brytyjczycy i Rosjanie. Ci drudzy przyczynili się zwłaszcza do poznania północnych obszarów Afganistanu i Persji. Wyprawy organizowali tacy badacze jak Radle, Konshin, Walter, Bohdanowicz, Tietze i inni.

Brytyjczycy skupili się na południu. W 1808 Elphinson badał wnętrza Afganistanu. W roku 1810 Henry Pottinger dotarł do Kalatu. W 1833 A. Burnes podróżując przez Afganistan dotarł aż do dzisiejszego Pakistanu. W te same rejony dotarł także Artur Conolly. W latach 1842–1845 I. Berezin objechał całą Persję, a w latach 1858-1859 inny Rosjanin, N. Chanykow, jako pierwszy badał Chorysan. Na uwagę zasługują także podróże:

1860-1880 Bellew – Afganistan i wschodnia Persja
1861-1864 Armin Vambery – podróż przez Turcję, Persję i Chorezm do Buchary i Samarkandy.
1868-1871 Aleksiej Fedczenko – podróże po Turkiestanie
1868-1892 de Morgan - podróże po Persji
1890-1894, 1904, 1906 A.F. Stahl – badania geologiczne Persji.

Mimo sporego zainteresowania tym regionem na dokładne mapy topograficzne tych krajów należało czekać do naszych czasów.

Arabia[edytuj]

Najdłużej dla Europejczyków niedostępna pozostawała Arabia – tak ze względów geograficznych, jak i kulturowych. Po Seetzenie i Burchardzie tylko R.F. Burton w 1853 J.F. Keane w 1863 i Hurgronje 1885 dotarli w głąb Półwyspu Arabskiego. W 1843 A. Wrede zapuścił się w głąb pustyni. W latach 1869-1870 J. Havley jako pierwszy Europejczyk dotarł do Dżofu i Nadżaru. W późniejszych latach także Plagrave, Doughty, Musil, Leachman i Shakespear dostarczyli cennych informacji, lecz dotyczyły one jedynie przybrzeżnych obszarów półwyspu. Jeszcze przez pierwsze kilkanaście lat XX wieku Arabia należała, obok okolic podbiegunowych, do najsłabiej znanych zakątków Ziemi. Dopiero w latach 1917-1918 Philby dokonał pierwszego przejścia wszerz półwyspu od Zatoki Perskiej do Morza Czerwonego. Następujące po tym badania B. Thomasa w 1930-1931 oraz A. Wissmana w 1931 przyczyniły się do lepszego poznania tego regionu.